Dat blijkt uit een gisteren gepresenteerde enquête over onafhankelijkheid onder Europese rechters. Van de 2500 Nederlandse rechters deden er 383 aan het onderzoek mee. Het is voor het eerst dat rechters is gevraagd hoe ze hun eigen onafhankelijkheid ervaren, stelt het Europese netwerk van rechters, ENCJ, dat het project liet uitvoeren. Rechters in Nederland geven zichzelf het cijfer 9,3 voor onafhankelijkheid. Ze voelen zich niet of nauwelijks onbehoorlijk onder druk gezet om een vonnis vellen.

Anders is dat in sommige andere Europese landen. Zo vindt 19 procent van de magistraten in Letland dat er de laatste twee jaar onbehoorlijke druk op hen is uitgeoefend en is nog eens 17 procent daar niet zeker over. In Albanië liggen die percentages op respectievelijk 19 en 14 procent en in Spanje op 15 en 5 procent.

Denemarken

In Denemarken lijkt de vlag er goed bij te hangen. Daar vindt 0 procent van de rechters dat er de afgelopen twee jaar ongeoorloofde druk op hen is uitgeoefend om tot een oordeel te komen en is 1 procent er niet zeker over.

In een reactie op de uitkomsten van het onderzoek, waaraan 5878 rechters deelnamen, zegt de Britse president van de ENCJ, Lord Justice Geoffrey Vos, „dat rechters in Europa zich over het algemeen als behoorlijk onafhankelijk beschouwen. Dat geeft een goed gevoel”, meldt hij op rechtspraak.nl. Wel maakt hij een kanttekening. „Op sommige plekken voelen rechters zich onder druk gezet.”

Is de benoeming van rechters altijd volgens de regelen der kunst? Niet elke Nederlandse rechter lijkt daarvan overtuigd. Zo vindt 3 procent van de magistraten dat er de afgelopen twee jaar rechters zijn benoemd om andere redenen dan bekwaamheid en ervaring. Elders in Europa klinken alarmerender geluiden. Zo gelooft 74 procent van de Spaanse rechters dat er magistraten zijn benoemd om andere redenen dan bekwaamheid en ervaring. In Albanië ligt dat aandeel op 45 procent, in Servië op 52 procent. Ook hier lijkt Denemarken de zaakjes voor elkaar te hebben. Daar ligt het percentage op 0.

Zeker niet elke rechter in Nederland lijkt doof voor wat media berichten. Van de magistraten gelooft 8 procent dat individuele rechters de afgelopen twee jaar zijn beïnvloed door (verwachte) acties van de media. Bovendien is nog eens 28 procent van de Nederlandse rechters niet zeker over die media-invloed. In Spanje gelooft 47 procent dat rechters onder invloed staan van de media en is 33 procent daarover in onzekerheid.

Politieke toewijding

Dat de Nederlandse rechter zichzelf een 9,3 geeft voor onafhankelijkheid, noemt strafrechtgeleerde prof. mr. Evert Stamhuis een „goede uitkomst.” „De rechtspraak is in ons land op allerlei manieren gewaarborgd. Rechters kunnen een onbevangen oordeel vellen. Als sommige rechters zich onder druk gezet voelen, heeft dat volgens mij vooral te maken met hun klacht dat ze te weinig tijd hebben om tot een vonnis te komen.”

Hoe verklaart Stamhuis dat 36 procent van de magistraten in Letland vindt dat er ongeoorloofde druk op hen wordt uitgeoefend? „Zo’n land is een democratie in opbouw. Letland kent een grote Russische minderheid. De politieke golven gaan daar veel hoger dan in Nederland. Er worden in Letland veel vaker dan bij ons processen tegen politici gevoerd. Zo’n zaak dient daar ook om het politieke debat te beïnvloeden.”

In Nederland vermoedt 3 procent van de rechters dat er een luchtje zit aan rechtersbenoemingen, in Spanje 74 procent. Vanwaar dat grote verschil? Stamhuis: „Spanje is een politiek tweestromenland. Op grond van gesprekken met Spaanse academici is mijn beeld dat je in dat land niet per se een hogere functie krijgt omdat je zo bekwaam bent. Familiebetrekkingen, goede connecties en je politieke toewijding zijn daar kennelijk belangrijker.”