Opgetogen. Zo reageerde emeritus hoogleraar strafrecht Eugène Sutorius woensdagmiddag op de uitspraak van het gerechtshof dat Albert Heringa zich niet schuldig heeft gemaakt aan het verlenen van strafbare hulp bij de zelfdoding van zijn stiefmoeder.

Sutorius is adviseur van de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE), die de proceskosten in de zaak-Heringa voor haar rekening nam. De NVVE kreeg woensdag wat ze hoopte: het hof honoreerde Heringa’s beroep op overmacht en ontsloeg hem van rechtsvervolging. Daarmee, betoogde Sutorius, zet de rechterlijke macht de deur naar hulp bij zelfdoding door niet-artsen, zoals (familie)verwanten, eindelijk op een kier.

Hoe baanbrekend de uitspraak van het hof zal blijken te zijn, moet de tijd leren. Inderdaad, de eerdere uitspraak van de rechtbank Zutphen dat Heringa wel strafbaar handelde, is vernietigd. Daarbij is wel de kanttekening te plaatsen dat het hof rekening had te houden met nieuw feitenmateriaal, namelijk de verklaring van de huisarts van de stiefmoeder dat zij destijds onomwonden weigerde de vrouw euthanasie te verlenen. De eerdere kritiek van de rechtbank dat Heringa haar duidelijker had moeten vragen te helpen, ging zodoende niet langer op.

Een andere kanttekening plaatst het hof zelf: het is hoogst onzeker of een vergelijkbare zaak als de kwestie Heringa vandaag de dag opnieuw tot de typering ”noodtoestand” zou hebben geleid. Dat heeft alles te maken met de principiële wissel die artsenorganisatie KNMG in 2011 omzette, toen zij een nieuwe richtlijn uitbracht waarin staat dat euthanasieverzoeken op grond van een stapeling van op zichzelf niet dodelijke ouderdomskwalen mogen worden uitgevoerd. De ruimere euthanasiepraktijk die sindsdien is ontstaan is inmiddels door de verantwoordelijke toetsingscommissies ruimschoots van het stempel ”zorgvuldig” voorzien.

Anders gezegd, wie vandaag de dag net als Heringa als niet-arts opnieuw het heft in eigen handen neemt en als leek assisteert bij zelfdoding loopt een gerede kans er dan wel op afgerekend te worden dat euthanasie volgens de wet toch echt is voorbehouden aan een arts.

Voor de euthanasielobby is dat zeker een spanningsveld, zo gaf Sutorius woensdagmiddag ruimschoots toe. Hij benoemde twee actiepunten. Één: overleggen met artsenorganisatie KNMG of ouderen met een doodswens als gevolg van een stapelijk van ouderdomskwalen vanaf nu wél onomwonden kunnen rekenen op de hulp van een arts. Of twee, toch verder procederen en lobby’en in de Tweede Kamer in de hoop op een officiële regeling voor hulp bij zelfdoding door een niet-arts. Dat laatste zou neerkomen op een doorstart van het inmiddels ter ziele gegane burgerinitiatief Uit Vrije Wil.

Echter, wat het ook wordt, zeer waarschijnlijk zal de uitspraak van woensdag de euthanasielobby vooral inspireren om de strijd gewoon op beide fronten te blijven voeren. Nieuwe proefprocessen liggen in het verschiet, verdergaande grensverleggende praktijken van de artsen die zich inmiddels hebben aangesloten bij de Levenseindekliniek evenmin. Beide ontwikkelingen doen verder afbreuk aan de beschermwaardigheid van het leven en zijn vanuit levensbeschermend perspectief allesbehalve toe te juichen. Reden genoeg om juist niet opgetogen, maar bezorgd te zijn.