Jeff Fountain: Als zendeling in het Europese kraakhuis

Tien jaar geleden waaide de wilg bij het huis van de Fountains in Heerde om. Mannen met motorzagen haalden de stammen weg, maar lieten de stronk staan. Fountain vond dat vreemd. Maar tot zijn verbazing groeide daar ineens een heel boeket aan loten uit.

De Nieuw-Zeelander wijst naar de oer-Hollandse boom. „Dat is een beeld van de vernieuwing van de kerk in onze tijd. Allemaal nieuwe takken.”

Als evangelisch christen had hij wel lang de neiging te veel op de losse takken te letten. Op dat punt wil hij van rooms-katholieken leren. „Een protestant ziet bomen, maar de katholiek let op het bos”, zegt hij met een sterke Engelse tongval.

Fountain groeide op in een arminiaanse baptistenkerk. De zwakte van de evangelische beweging is dat ze de waarheid plaatselijk ziet. „Anderen komen er op zijn best dichtbij. Gereformeerden kennen wel nationale kerken, maar katholieken zijn deel van een wereldkerk. Dat geeft een heel andere blik.”

Welke taal moeten wij in dit interview hanteren?

Lachend: „Laten we het houden bij gebroken Nederlands. Ik heb geen gave voor talen. Als kind wilde ik geen Frans leren, want ik zou toch nooit naar een Frans gebied gaan. Later kreeg ik spijt. Toen werd ik Europees directeur van een zendingsorganisatie en kende nauwelijks meer dan Engels.

Nederlanders wilden altijd graag Engels met mij spreken. Zodoende bleef mijn niveau laag. Nederlanders beheersen het Engels beter dan Duitsers, Fransen of Zwitsers. En dat is alleen maar verbeterd.”

Hoe kwam u in Nederland?

„Ik was manager van een Canadese muziekgroep. Die betrachtte zang en dans als aanbidding van God. Wij gaven een reeks concerten in Nederland. Velen kenden dans als aanbidding nog helemaal niet en moesten er erg aan wennen.

In Canada kreeg ik de indruk dat God me terug naar Europa wilde hebben. In Nederland ontmoette ik mijn vrouw Romkje, die hier Jeugd met een Opdracht had gesticht.

Eigenlijk wilde ik maar twee jaar blijven en weer naar Nieuw-Zeeland gaan. Maar na tien jaar had ik een Nederlands paspoort. En in 1990 kreeg ik het Europees leiderschap van Jeugd met een Opdracht.”

Begrijpt u die aarzeling bij dans als aanbidding?

„Ja, want dans is vaak sensueel. Dan leidt het af van God. Maar met een rein hart kun je dans als lofprijzing gebruiken. De Bijbel geeft David als voorbeeld.”

Zijn wij Nederlanders vriendelijk voor u geweest?

„O zeker. Met Nederlanders weet je waar je aan toe bent: rechttoe, rechtaan. Ik heb daaraan moeten wennen, maar heb het ook leren waarderen.

Ik had natuurlijk het voorrecht enkele Nederlanders te leren kennen die internationale helden zijn. Corrie ten Boom, met wie mijn vrouw samenwerkte, en Anne van der Bijl.”

En waar is het thuiskomen: in Nieuw-Zeeland of op Schiphol?

„Als wij op vakantie zijn in Nieuw-Zeeland, voel ik me er thuis. Maar dan verlang ik toch weer naar Europa. Daar ligt mijn roeping. Ik heb ook een opdracht als Europees zendeling van onze kerk in Auckland.

Nieuw-Zeeland is de laatste bushalte van de wereld. Je kunt niet verder. Als je rond Auckland een cirkel van 500 kilometer trekt, zitten daarin misschien 3 miljoen mensen. Zo’n kring rond Heerde omvat zomaar 200 miljoen mensen. Hier is veel meer activiteit. Dat motiveert mij.

Nieuw-Zeeland is een mooi land, met meestal mooi weer. Als je van natuur en sport houdt, is het een paradijs. Maar het heeft ook weinig andere helden dan sportmensen. De rijkdom van de geschiedenis mis je er.”

Fountain pakt een fotoboek en zoekt de opnames van Utrecht. „Op het Domplein vind je getuigenissen van de bekering van Europese volken zoals de Friezen, Franken en Saksen. Er staat een kopie van een Deense steen waarop koning Harold vermeldt dat hij de Vikingvolken bij elkaar en onder het Evangelie heeft gebracht. Zonder het christendom was Europa een heidens schiereiland van Azië gebleven. Nu heeft het een eigen identiteit. De boodschap van Jezus heeft de geschiedenis bepaald. En waarom dus niet de toekomst?”

U hebt een roeping in Europa. Wat is die?

„Europa bewust maken van zijn christelijke wortels. Na mijn pensionering heb ik het Schuman Centrum voor Europese Studies opgericht. Dat is een netwerk van mensen die aandacht vragen voor de christelijke inspiratie van de aanjagers van de Europese integratie, zoals Robert Schuman.

Schuman ontsnapte tijdens de oorlog uit Duitse gevangenschap en ging nadenken over de toekomst van Europa. Leidend voor hem was: Wat wil God?

Hij zag verzoening met Duitsland als het gebod van Jezus. Later ging hij daarmee verder als Frans minister van Buitenlandse Zaken. Zo klonk op 9 mei 1950 zijn Europese verklaring, waaruit in 1951 de Europese Gemeenschap van Kolen en Staal (EGKS) groeide. De Duitse bondskanselier Adenauer sloot zich erbij aan, en ook de Italiaanse premier De Gasperi. De latere Franse president De Gaulle vond dat toen nog belachelijk. Sinds wanneer werd een verliezend land als gelijke behandeld?

Voor Schuman, Adenauer en De Gasperi was het een geestelijke zaak. Vlak voor de oprichting van de EGKS bezochten ze een klooster om in gebed te gaan.”

De drie mannen die u noemt, waren rooms-katholiek. Maakt dat verschil?

„Ze zetten zich in voor algemene Bijbelse waarden. Zij gingen uit van de mens als beeld van God. Ze waren wel katholiek, maar toch was het geen rooms project. Het was gericht op het algemene welzijn.

De katholieke sociale leer is heel leerzaam. Ook Abraham Kuyper dacht na over sociale kwesties. Evangelischen hadden daar weinig visie op. Als kind werd ik in de gemeente nooit gestimuleerd na te denken over dingen die niet direct geestelijk zijn.

Europeanen weten niet half hoe rijk ze zijn, met figuren als Kuyper en Schuman. God heeft hen willen gebruiken.”

Valt die christelijke inspiratie nog terug te zien in de Europese Unie?

„Moeilijk. Dat is juist mijn zorg. Men spreekt veel over waarden: vrijheid, gelijkheid en broederschap. Of menselijke waardigheid. Die hebben een Bijbelse achtergrond. Vanuit Genesis betekenen ze echter iets anders dan vanuit de mens.

De Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring noemt de gelijkheid van alle schepselen „vanzelfsprekend.” Nou, in een niet-christelijk land als India is dat verre van vanzelfsprekend. Ook bij de Grieken, die als grondleggers van het Westen worden gezien, was niet iedereen gelijk. Er zit duidelijk een filter tussen Athene en Brussel. Het filter van het Evangelie.

Deze waarden functioneren dus los van hun christelijke wortels. Het zijn afgesneden bloemen die snel verwelken.

Ik vergelijk Europa weleens met een kraakpand. De humanisten wonen in een joods-christelijk huis, maar met een andere levensstijl. Ze gebruiken dezelfde woorden, maar met een andere inhoud.

Ik was eens op een symposium over kinderrechten op de Universiteit van Amsterdam. Spreker na spreker zei dat het moeilijk was de menselijke waardigheid te definiëren. Schuman dacht vanuit het beeld van God toen hij werkte aan het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). Zolang je over God zwijgt, komen mensenrechten van de regering of de VN. De regering erkent echter alleen rechten, maar verleent ze niet.”

Zijn christenen met Europa bezig?

„Te weinig, denk ik. Ik kom onder hen veel Fransen, Duitsers en Britten tegen, maar weinig ‘Europeanen’. Er zijn natuurlijk wel veel afzonderlijke christenen actief in de EU. Maar het ontbreekt aan een raamwerk om Europa christelijk te duiden.

In evangelische kring heeft iemand een partij opgericht: Vrede en Recht. Die is nationalistisch; uit de VN en de NAVO stappen, en alles meer oranje. Maar het Oranjehuis heeft meer Duits en Russisch bloed. Onze identiteit komt uit de relatie met andere landen.

Waar kwamen het christendom en de Reformatie vandaan? Uit het buitenland. Ik denk dat het beter is een gezonde relatie met andere landen te hebben, dan Europa als boef te behandelen.

Laten christenen niet vragen waar het roomse complot zit, maar: Wat wil God? En dan zegt de psalm: Hoe zalig is het dat broeders –en zo ook volken– samenleven.

Deze week herdenken we zeventig jaar vrede. Historisch gezien is dat uitzonderlijk. Ik zie dat als vrucht van Schumans werk. Hij zag verzoening als enige genezende kracht. Tegen die achtergrond is de Europese integratie een groots experiment.

In het Europees Parlement ben ik altijd onder de indruk van die vertaalcabines. Dat respect voor de verscheidenheid van talen is symbolisch. Babbelen is beter dan oorlog voeren, zei Churchill al.”

En toch kritiek. Is het experiment mislukt?

„Misschien. In 1992 zei de voorzitter van de Europese Commissie, Delors, tegen kerkelijke leiders: Helpt u ons de ziel van Europa te vinden, want anders is het spel voorbij. Ik denk dat die ziel nog niet is gevonden. Alles draait om geld. En om het individu. Alles moet duurzaam, behalve relaties.”

De filosoof Fountain heeft hiervoor geen verklaring, maar de zendeling wel. Europa zit in een „heel andere geestelijke fase”, zegt Fountain. De regenbui van het Evangelie is hier lang blijven hangen, maar nu is dit werelddeel aan het verdrogen. „De boodschap die in Zuid-Korea of Latijns-Amerika wordt gezegend, draagt in Europa niet altijd vrucht. We moeten niet alleen letten op het zaad, maar ook op de aarde.”

Hoe ziet de toekomst er dan uit?

Voor het eerst laat Fountain een stilte vallen. „De toekomst is vol keuzes. We blijven geloven in het werk van de Heilige Geest. God is soeverein en heeft Zijn eigen doelen. In zekere zin is de tijd nog nooit zo goed geweest. We leven uit goede keuzen uit het verleden. Overal is geestelijke openheid.”

Is Jeff Fountain evangelisch of reformatorisch?

„Van huis uit evangelisch. Door Kuyper en Schaeffer sta ik onder invloed van de gereformeerde wereldbeschouwing. Toch zal niemand me reformatorisch noemen.”

Denker of doener?

„Beide. Ik probeer te doen vanuit het denken.”

Iemand zei: Vraag eens hoe het zit met die boot.

„Haha. In Nieuw-Zeeland groeide ik op tussen de boten. Mijn vrouw wist dat ik dat hier miste. Rond mijn 65e heeft zij uit een geheim spaarpotje met onze zoons een oude boot gekocht. Die wordt nu opgeknapt.

Zo’n boot dwingt me vaker vakantie in Nederland te nemen. Bovendien is een boot iets sociaals: je bent samen. Ik hoop aan boord nog een paar boeken af te maken. Waar die boeken over gaan? Eén over Europa natuurlijk. Over de geestelijke revolutie achter de val van de Muur.”

Levensloop Jeff Fountain

Jeff Fountain werd in 1949 geboren in Nieuw-Zeeland. In 1975 trouwde hij in Nederland met Romkje de Graaf. Ze kregen drie zonen.

Van 1980 tot 1993 leidde hij met zijn vrouw het trainingscentrum Heidebeek van Jeugd met een Opdracht (JmeO) in Heerde. Van 1990 tot 2010 was hij Europees directeur van JmeO.

In 2010 schreef hij ”Diep geworteld” over de christelijke grondslag van de Europese integratie. Jaarlijks belegt hij rond 9 mei met het Schuman Centre de conferentie State of Europe Forum in het land dat de EU voorzit. Dit jaar is dat in Riga in Letland. Volgend jaar is het in Amsterdam.

Jeff Fountain: Als zendeling in het Europese kraakhuis

Buitenland

RD.nl in uw mailbox?