Dat is de uitkomst van een studie naar het fenomeen hebzucht, een vrijwel onontgonnen terrein in het onderzoek naar het economisch gedrag van mensen.

Het Tilburg Institute for Behavioural Economic Research heeft voor het eerst de Hebzuchtschaal (edgie.nl/hebzuchtschaal) ontwikkeld. Daarop kan iedereen zijn persoonlijke hebberigheid analyseren. De invloeden van religie op hebzucht zijn volgens onderzoekster Terri Seuntjens eveneens onderzocht, maar die zijn volgens haar niet veelzeggend. „We zien dat gelovige mensen iets minder hebzuchtig zijn dan gemiddeld, maar het gaat slechts om een marginaal effect.”

De Hebzuchtschaal maakt voor het eerst inzichtelijk hoe mensen worden gedreven door de behoefte om spullen te kopen en vermogen te bezitten. Aan de hand van stellingen zoals: ”Meer is beter” en ”Geld heb je nooit genoeg” werd aan 5000 mensen gevraagd in hoeverre die van toepassing zijn.

Naarmate mensen ouder zijn, neemt de hebzucht af. In de leeftijd van 15 en 25 jaar is die drang meer aanwezig dan bij mensen boven de 50 jaar. Seuntjens zegt niet precies te weten waarom ouderen lager scoren. „Het zou inderdaad kunnen zijn dat mensen met de jaren minder hebzuchtig worden, maar het zou natuurlijk ook kunnen zijn dat hebzucht vroeger minder werd geaccepteerd dan nu”, verduidelijkt ze.

Dat mensen met een rechtse politieke voorkeur iets hebzuchtiger zijn dan linkse stemmers, noemt Seuntjens niet schokkend. „Zij zijn volgens de vragenlijsten iets inhaliger, iets meer bezig met hun eigen belang. Maar dat past in hun politieke, liberale opvatting.”

Zelf erkent ze „een beetje hebberig” te zijn. Dat uit zich bij Seuntjens vooral bij het bezoeken van de supermarkt, waarbij haar voorliefde voor het kopen van lekkere dingen blijkt.

Hebzucht moet niet worden verward met materialisme. Seuntjens ziet materialisme vooral als middel om status te bevestigen, zoals het hebben van de laatste smartphone of een mooie auto. „Hebzucht is breder. Daarbij is sprake van een algeheel verlangen naar meer, in vele opzichten.”

Ook jaloezie, verminderd zelfvertrouwen en onvrede met het dagelijks bestaan spelen bij hebzucht een meer dan gemiddelde rol. De onderzoekster werd enkele jaren geleden door de crisis en de bankiers op het spoor van dit onderzoek gezet.

Nu maakt het onderzoek deel uit van een veel bredere studie naar aspecten die invloed hebben op economisch gedrag. Dat onderzoek wordt uitgevoerd in opdracht van de Stichting Weet Wat Je Besteedt (WWJB), die jongeren zelfredzamer wil maken op het gebied van geld.

Directeur Thea Hazel-Stals van WWJB zegt dat er meer kennis nodig is om het impulsieve bestedingsgedrag van jongeren te begrijpen. Haar stichting zet zich in om schulden onder jongeren te verminderen.

Vooral onder jongeren tussen de 15 en de 25 is sprake van impulsieve bestedingen, die mede worden toegeschreven aan de nog in ontwikkeling zijn de prefrontale cortex in de hersenen. „Hoe eerder je kunt bijsturen, hoe beter”, zegt Hazel. In hoeverre hebzucht onder jongeren werkelijk te beïnvloeden is, durft zij niet te zeggen. Doel is volgens haar wel om met de Hebzuchtschaal in handen te komen tot praktische tips ter bestrijding ervan.