Israël eert postuum artsenechtpaar uit Gameren
GAMEREN. Menno Kipp en Elisabeth Kipp-Röhrman hebben vorige week postuum de Yad Vashemonderscheiding ”rechtvaardige onder de volkeren” ontvangen. De huisarts en zijn vrouw –inmiddels overleden– hebben in Gameren tijdens de Tweede Wereldoorlog met gevaar voor eigen leven Els Weinberg als onderduiker in huis genomen.
„Het was zo’n lieve man”, zegt Roelie van Ballegooijen (84), die de arts meemaakte. „Hij en zijn vrouw hebben dat verdiend.”
Menno Kipp was arts in Gameren van januari 1940 tot juni 1946. In mei 1940 trouwde hij met Bep Röhrman. Ruim een jaar later zag dochter Courtine het leven. Van augustus 1943 tot de Bevrijding was de Jodin Els Weinberg bij het echtpaar ondergedoken. Die periode is gereconstrueerd door nabestaanden.
Om de komst van Els voor te bereiden, werd in de plaatselijke krant een dienstbode voor dag en nacht gevraagd. Onder de naam Daisy Peereboom werkte ze als hulp in de huishouding. Van Ballegooijen: „Dat was niet eenvoudig. Daisy kon op sabbat een aantal taken niet vervullen –die nam Bep over–, maar het moest wel geloofwaardig blijven dat Daisy hulp in de huishouding was.”
Tijdens de onderduikperiode waren er Duitsers in het doktershuis ingekwartierd. Onder hen was een kok die een dochtertje had van Courtines leeftijd. Hij mocht Courtine graag en stopte haar suiker toe. Ondanks de inkwartiering deden de Duitsers huiszoekingen. Bij een daarvan zei een Duitser tegen Daisy: „Jij ziet er niet als Nederlandse uit.” Bep Kipp zei snel: „Dat klopt, ze komt uit Duitsland.” Waarop Daisy in vloeiend Duits het gesprek overnam.
In 1944 liep het minder goed af. Twee jongens die bij de dokter als tuinman en klusjesman werkten om te ontsnappen aan de Arbeitseinsatz, kwamen thuis met illegale blaadjes en kogelhulzen toen de Duitsers arriveerden. „Menno stopte de hulzen en blaadjes in zijn nachtkastje”, zegt Van Ballegooijen. „Intussen had Daisy haar Joodse gebedenboekje aan Bep Kipp gegeven. Die at een paar bladzijden op en spoelde de rest door het toilet. De kogelhulzen en illegale blaadjes werden ontdekt. De Duitsers ondervroegen Menno Kipp dagenlang.”
Ze vroegen de arts wat er zou gebeuren als ze hem aan de Grüne Polizei zouden overdragen. Kipp antwoordde: „Dan word ik naar een kamp gestuurd en ben ik met mijn zwakke nieren binnen twee maanden overleden.” Waarschijnlijk heeft de Duitse kok een goed woordje voor hem gedaan. Bovendien was het hoofd van de Duitsers in Gameren niet al te fanatiek, zodat de arts op sinterklaasavond werd vrijgelaten. „Bep had nog nooit zo’n mooi sinterklaascadeau gekregen.”
Kwetsbaren
Hoewel ze op het platteland woonden, was het niet gemakkelijk om aan eten te komen. „Menno hielp veel patiënten gratis. Sommigen betaalden met melk, aardappels en eieren en af en toe met vlees. Toch was er vaak niet genoeg te eten. Daarom ging Bep Kipp naar de kelder waar de Duitsers hun voedsel bewaarden. Ze sneed stukjes van de boter die daar stond.”
Els Weissberg-Weinberg is vorig jaar overleden. Ze was bijna 102. „Ze heeft er een mensenleven bij gekregen”, aldus Elly Sijes-Krukziener van de Israëlische ambassade. „De namen van Menno Kipp en Elisabeth Kipp-Röhrman staan voor altijd gebeiteld in de Eremuur van Yad Vashem in Jeruzalem.”
De onderscheiding werd vorige week door ambassadeur Haim Divon uitgereikt aan dochter Courtine. Haar zus Eva zei over haar ouders: „In hun ogen deden ze wat ze moesten doen. Mijn vader trachtte kwetsbaren te helpen, moeder had een groot rechtvaardigheidsgevoel.”