Een voorstel van die strekking wordt gesteund door de SP en de LPF, zo bleek dinsdag in een debat met staatssecretaris Rutte van Sociale Zaken. Rutte heeft de motie van CDA en VVD „zeer krachtig ontraden”

De Kamermeerderheid is bevreesd dat door de komst van werknemers uit de tien landen die per 1 mei tot de EU toetreden, veel laagopgeleide Nederlanders werkloos zullen raken.

Uit berekeningen van het Centraal Planbureau blijkt dat het aantal uitkeringen in het ergste geval met 9000 zal toenemen. Daarom willen CDA, VVD en SP de arbeidsmarkttoets, die nu bestaat voor werknemers van buiten de EU, voorlopig handhaven voor arbeidskrachten uit Polen en de andere nieuwe EU-landen.

Rutte vindt dat Nederland dat niet kan maken tegenover de nieuwe lidstaten. Door het tweede paarse kabinet is de verwachting gewekt dat Nederland zijn grenzen per 1 mei helemaal zou openen. Uit angst voor oplopende werkloosheid heeft het huidige kabinet besloten slechts jaarlijks voor 22.000 werknemers werkvergunningen te verstrekken. Als dat aantal bereikt is kan de migratie uit de nieuwe EU-landen desgewenst worden stopgezet. De meeste andere van de huidige EU-landen hebben soortgelijke beperkingen ingevoerd.

Om de Kamer over de streep te trekken bood Rutte dinsdag nog aan om afgestudeerden harder achter de broek te zitten als ze weigeren in moeilijk vervulbare vacatures aan de slag te gaan. Hij wil met de gemeentebesturen van studentensteden afspreken dat ze dan geen bijstand meer krijgen. De nieuwe, strengere bijstandswet biedt die mogelijkheid.

De Kamerleden Bruls (CDA) en Visser (VVD) vonden de toezeggingen van de VVD-staatsecretaris niet voldoende. Ook het argument van Rutte dat de arbeidsmarkttoets het bedrijfsleven met veel bureaucratie opzadelt, kon hen niet over de streep trekken. Volgens Bruls en Visser is het best mogelijk die bureaucratie te verminderen.

Rutte zal de ontstane impasse vrijdag in het kabinet bespreken. De situatie is lastig voor hem omdat het kabinetsbesluit al zeer moeizaam tot stand kwam omdat VVD-ministers beperkingen wensten en de D66-bewindspersonen de grenzen onvoorwaardelijk wilden openen.

Bruls verwacht niet dat de positie van Rutte ter discussie zal komen te staan. „We komen vast tot elkaar.” Hij denkt dat Rutte de bureaucratie kan indammen door de procedures voor het krijgen van een vergunning fors te bekorten.

Rutte vindt niet dat zijn plan is getorpedeerd. „Dit kan gebeuren bij zaken die niet in het regeerakkoord staan.”

De vakbeweging volgt met verbazing de discussie tussen de Tweede Kamer en Rutte. „Dit is een schijndiscussie”, aldus FNV-bestuurster A. Jongerius. Zowel de FNV en CNV stelt voor vrij verkeer van werknemers binnen de Europese Unie te zijn en zitten niet op extra drempels als een arbeidsmarkttoets of quotum van 22.000 werknemers te wachten.

Jongerius: „De enige manier om onze arbeidsmarkt te beschermen, is voorkomen dat op lonen kan worden geconcurreerd. Net als nu in bouw is geregeld, moet worden afgesproken dat buitenlandse werknemers hier alleen onder de geldende arbeidsvoorwaarden en CAO-afspraken mogen werken.” Volgens CNV-voorzitter D. Terpstra moet Nederland hierover binnen EU-verband afspraken maken.