Dat zegt prof. dr. Wilschut van de afdeling moleculaire virologie van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). Samen met zijn collega’s van het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam, onder wie viroloog A. Osterhaus, en Solvay Pharmaceuticals in Weesp, werkt hij aan effectievere griepvaccins in het pas opgerichte Nederlands Influenza Vaccin Research Centrum (Nivarec).

Wilschut is al tevreden als het Nederlandse onderzoek de productietermijn van een vaccin tot een halfjaar terug kan brengen. Vier maanden is het absolute minimum, stelt hij. „Die tijd heb je waarschijnlijk ook wel, want het duurt enige tijd voordat een virus vanuit Azië in Nederland arriveert.”

Die lange productietijd heeft grotendeels te maken met de beschikbaarheid van kippeneieren. Deze zijn nodig om het virus te kweken. Door dat virus te isoleren en met een chemische behandeling inactief te maken, ontstaat een vaccin. Als dit bij een mens wordt ingespoten, ontwikkelt deze antistoffen tegen het virus. Hierdoor is de mens beschermd als hij een actief virus opdoet.

Maar op vaccins tegen het vogelgriepvirus dat nu in Azië de kop opsteekt (H5N1) reageert de mens niet goed. Dat blijkt uit onderzoek dat werd uitgevoerd nadat het in 1997 voor het eerst opdook in Hongkong. Dat ligt aan de specifieke eigenschappen van dit virus. Daar komt nog eens bij dat het gaat het om een geheel nieuw virus. „De afweer moet dan van de grond af worden opgebouwd”, legt Wilschut uit. Dit terwijl vaccins tegen bekende ziekteverwekkers, al circulerende griepvirussen, de bestaande afweer tegen deze vormen oppeppen.

Daarom werken de Groningse en Rotterdamse virologen binnen het Nivarec, dat vorige week een subsidie van 1,35 miljoen euro kreeg voor het grieponderzoek, aan een nieuw type vaccin, dat niet meer is gebaseerd op een inactief gemaakt virus. Dit nieuwe type moet de afweerreacties beter stimuleren. Maar dat onderzoek bevindt zich nog in een experimenteel stadium. Eventuele resultaten zijn pas over een paar jaar te verwachten.

Een ander obstakel bij de productie van vaccins is de beschikbaarheid van bebroede kippeneieren. Als er snel veel vaccin geproduceerd moet worden, vormt dit een groot probleem. Daarom is een andere partner in Nivarec, Solvay, bezig met de ontwikkeling van een nieuwe methode om virussen te kweken. Het gaat er dan in de eerste plaats om niet langer afhankelijk te zijn van eieren, waardoor veel sneller vaccins gemaakt kunnen worden.

Reizigers die naar Azië vliegen krijgen binnenkort tijdens de vlucht een voorlichtingsfilmpje over vogelgriep te zien. Daarin adviseert viroloog Osterhaus de Azië-gangers onder meer om uit de buurt van kippen, eenden of ander pluimvee te blijven.

„Vermijd ook contact met wilde vogels en siervogels in bijvoorbeeld dierentuinen”, houdt de viroloog de reizigers voor. Hij vraagt hun ook op te letten bij het bezoeken van markten, omdat ze daar in aanraking kunnen komen met pluimvee of pluimveemest.

Verder krijgen de reizigers een folder waarin de Europese richtlijnen over besmettelijke ziekten worden uitgelegd. De Nederlandse autoriteiten gaan er nog steeds van uit dat de vogelgriep die in Azië heerst niet van mens tot mens overdraagbaar is. Nederland volgt daarin de adviezen van de wereldgezondheidsorganisatie WHO.

Dat heeft tot gevolg dat de maatregelen zich tot nu toe alleen richten op het voorkomen van besmetting van pluimvee. Vorige week werden hiertoe al ontsmettende matten op luchthaven Schiphol neergelegd. Eerder gold al een verbod op het vervoeren van pluimvee en siervogels uit de risicogebieden. Het invoeren van veren of ander dierlijk materiaal was al verboden.