Nu zijn er nog tien gemeenten in de regio Rivierenland, volgens de commissie kan dat aantal worden gereduceerd tot drie. Neder-Betuwe, Buren en Tiel zouden kunnen samengaan, evenals Lingewaal, Neerijnen, Geldermalsen en Culemborg. Maasdriel en Zaltbommel zouden samen de gemeente Bommelerwaard kunnen vormen.

„Herindeling naar drie gemeenten ligt het meest voor de hand”, luidt een voorlopig advies van een onderzoekscommissie onder leiding van senator De Graaf, voormalig burgemeester van Apeldoorn. „Wellicht kunnen de gemeenten Druten en West Maas en Waal aansluiten bij andere gemeenten in het Land van Maas en Waal.”

De commissie, waarin elf oud-bestuurders (burgemeesters, wethouders en gedeputeerden) zitting hebben, doet in opdracht van de provincie en de afdeling Gelderland van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten aanbevelingen voor een sterk en toekomstbestendig bestuur in Gelderland.

„Er komt heel veel op de gemeenten af, onder andere de decentralisatie van de zorgtaken. Nu en in de toekomst wordt een sterk beroep gedaan op de bestuurskracht van gemeenten”, aldus provincie en VNG.

Van onderop

Een presentatie van het concept­advies voor Rivierenland voor gemeenteraadsleden, wethouders en burgemeesters, vorige maand, liep uit de hand. Zozeer zelfs dat de tien gemeenten de Gelderse gedeputeerde Markink hebben gevraagd te bemiddelen.

De regio wil weer om de tafel met de adviescommissie om „constructieve gesprekken te voeren over de bestuurlijke toekomst van Rivierenland”, aldus burgemeester Beenhakker van Tiel in het regionale dagblad de Gelderlander. „Het is niet zo dat wij niet over herindeling willen praten, maar het is wel een proces dat van onderop moet komen. Herindeling mag geen doel op zich zijn.”

Het kopje ”Nu kiezen” boven een overzicht van opties wekte bij de presentatie de indruk dat feitelijk maar één scenario restte, volgens voorzitter De Graaf ligt dat toch anders. „Wij doen aanbevelingen, niet meer en niet minder. Wat individuele gemeenten daarmee doen, is aan hen”, benadrukte hij in de Gelderlander. Samenvoeging van de gemeenten van tien naar drie is de laatste optie, aldus De Graaf. Eerst moeten de gemeenten proberen hun problemen met intensievere samenwerking op te lossen.

Kwetsbaar

Bestuurlijk is Rivierenland (235.000 inwoners) een lappendeken, concludeerde de adviescommissie. De noodzaak tot samenwerking wordt te weinig beseft, al worden regionaal wel de krachten gebundeld op het vlak van recreatie en toerisme, agrobusiness en vervoer. Het zijn echter de afzonderlijke gemeenten die het beleid ontwikkelen en vaststellen, stelde de commissie vast.

Een centrumgemeente is er niet in Rivierenland. Soms werpt Tiel zich als zodanig op, maar dat kunnen andere gemeenten weer niet waarderen, zo werd vorige week nog eens onder woorden gebracht in de gemeenteraad van Geldermalsen.

Organisatorisch moet er volgens de commissie wel wat gebeuren. „De gemeenten hebben de afgelopen jaren fors moeten inkrimpen op het ambtelijk apparaat. Daardoor is de kwetsbaarheid vergroot, dreigt de kwaliteit, met name bij de kleine gemeenten, onder het gewenste niveau te zakken, en zijn kosten relatief nog hoog, omdat de beperkte menskracht niet altijd efficiënt wordt ingezet.”

De adviescommissie ziet Bommelerwaard als een samenhangend gebied. „Zaltbommel houdt alle opties voor samenwerking open. Maasdriel kiest nadrukkelijk voor Zaltbommel. Culemborg, Tiel en Geldermalsen zijn vergevorderd met operationele samenwerking. Tiel wil verbreden naar beleidsmatig niveau, Geldermalsen en Culemborg willen dat niet. Neerijnen mag aansluiten, maar ziet samenwerking of bestuurlijke fusie met Lingewaal en Geldermalsen als eerste optie. Lingewaal heeft gekozen voor een bestuurlijke oriëntatie op Rivierenland. De samenwerking tussen Neder-Betuwe, West Maas en Waal en Buren staat in de kinderschoenen. Alle drie gemeenten hechten toch vooral aan behoud van zelfstandigheid.”