Zonder advocaat, maar mét enkele ’getrouwen’ treedt Stok (41) aan bij de rechtbank in Dordrecht. Daar moet hij zich verantwoorden voor overtreding van de Wet toezicht kredietwezen (WTK) en bedrieglijke bankbreuk. Voor Stok is echter één ding duidelijk: Hij heeft misschien wel eens op het randje van wat strafbaar is gehandeld, maar de kwade genius achter het floppen van zijn bedrijf en de ’beleggingssystemen’ is onder meer zijn voormalige boekhouder. „Ik ben zelf maar een gewone boerenjongen die dit nooit gewild heeft.”

Stok staat terecht omdat hij geen deugdelijke administratie zou hebben bijgehouden van het piramidespel Orpiton, het beleggingssysteem ”Het Ei” en een hypotheekplan waar hij tot 1997 de grote motor achter was. Naar schatting 22.000 mensen, gedeeltelijk afkomstig uit de gereformeerde gezindte, staken geld in deze financiële constructies. Zelden kregen ze echter iets te zien van de fantastische rendementen die hun waren voorgespiegeld door Stok. Sterker nog: op een enkeling na zag niemand iets terug van zijn ingelegde geld.

Tegen Stok -naar verluidt woont hij tegenwoordig in de Belgische plaats Mol- is aangifte gedaan door drie gedupeerden van het piramidespel Orpiton. Ze investeerden rond 1996 aanzienlijke bedragen in het spel. Van het overgrote deel zagen ze nooit een cent terug.

Ook nadat Stok in 1997 voor de eerste keer werd veroordeeld wegens financiële malversaties ging hij gewoon door met het werven van klanten voor zijn producten. Eén dag nadat hij op 25 maart 1997 tot een geldboete van 25.000 gulden werd veroordeeld, stuurde hij een bedelbrief aan de klanten van Orpiton. Met de boodschap: „Stuur alsjeblieft geld, we hebben een ’proefproces’ verloren.” Honderden goedgelovigen staken daarop soms zelfs hun laatste spaarcenten in het project van Stok.

In de business van Stok gingen grote bedragen om. Van deelnemers aan Orpiton ontving hij zo’n 14 miljoen euro. Bijna de helft van dat bedrag werd als rendement terugbetaald. De rest is spoorloos. Stok zegt het niet meer te hebben. Zelf werd hij een maand geleden failliet verklaard; zijn bedrijf ging in 2000 op de fles. Een klein deel van de verdwenen miljoenen staat op Zwitserse bankrekeningen, maar dit is inmiddels in beslag genomen door de Zwitserse justitie. Ook in Amerika is nog geld ondergebracht, volgens Stok bij een 82-jarige particuliere vermogensbeheerder. „Maar ik heb al een jaar niks meer van hem gehoord.”

De boekhouding van Orpiton en zijn onderneming bracht Stok onder bij een accountant in IJsselstein. Stok regelde voor hem computers en software. Daarna kwamen er nog slechts spaarzamelijk gegevens vanuit het kantoor van Arie Stok BV richting IJsselstein. De boekhouder trok meermalen aan de bel, omdat hij zo geen deugdelijk kasboek kon bijhouden. Toen faillissement van zijn onderneming dreigde, bracht Stok eigenhandig tientallen ordners vol paperassen elders onder.

Op het hoogtepunt van Orpiton had Stok naar eigen zeggen „miljoenen” aan contanten in huis. Dat kwam doordat de banken in 1996 alle contacten met hem verbraken. Zijn geld werd uiteindelijk elders ondergebracht. Stok liet onder meer zijn kinderen op weg naar school „even een tonnetje” afgeven bij zijn bedrijf. En onder de matras van de kinderwagen waarin zijn jongste werd vervoerd, lag meermalen bijna een miljoen gulden.

De curator van Orpiton meent dat er nooit een fatsoenlijke boekhouding is gevoerd. Belastingaangiften zijn niet gedaan, jaarrekeningen niet gedeponeerd en de administratie bleek verdwenen, aldus de officier van justitie gisteren. Dat de administratie geen schoonheidsprijs verdiende, moet Stok toegeven, maar het werk van de curator is volgens hem eveneens onzorgvuldig. Hij stelt dat een deel van de boekhouding nooit is bestudeerd door de curator en dat hij is misleid door zijn eigen adviseurs.

Na afloop van de zitting becommentarieert Stok in de hal van de rechtbank de gang van zaken. Curator mr. Hamm voert een hetze tegen hem, beweert hij. Dat is de oorzaak van zijn faillissement. Ook de media krijgen een veeg uit de pan. Die hebben hem allemaal de grond in geboord, beweert hij. „Terwijl ik erg reformatorisch ben.” Commentaar geven op de radio weigert hij. Foto’s mogen niet worden gemaakt. „En wie dat straks op straat toch probeert, sla ik in elkaar.”

Op een drafje verlaat Arie Stok even later de rechtbank, op weg naar een gereedstaande auto. Met enkele paperassen schermt hij zijn gezicht af. Voor het geval er toch iemand het waagt een foto te maken.

Uitspraak 5 februari.