De beelden gingen de wereld over. Een Nederlandse Hercules C-130 en een forser uitgevallen Australische Boeing C-17 die op onze dag van nationale rouw op Vliegbasis Eindhoven landden. Waarna met militair ceremonieel lijkkisten uit de transportvliegtuigen werden gedragen.

Aandacht trokken ook de beelden waarin minister Timmermans (Buitenlandse Zaken) eendrachtig leek op te trekken met zijn Australische ambtsgenote, Julie Bishop. In Timmermans’ veelgeprezen, emotionele toespraak bij de VN-Veiligheidsraad in New York stak hij Bishop een hart onder de riem.

Er is meer. Ook bij de identificatie van de slachtoffers in Hilversum, op het rampterrein in Oekraïne en bij een militaire luchtbrug van (medische) goederen van vliegbasis Eindhoven naar Oekraïne staan Nederlanders en Australiërs zij aan zij. Verdriet verbindt. Nederland betreurt 196 doden, Australië een kleine 40.

De „vriendschap en goede samenwerking” die er „ondanks de grote afstand” al langer zijn tussen beide landen, kregen de afgelopen weken een stevige 
impuls, stelt dr. Hans Sondaal. 
Hij was van 2001 tot 2005 Nederlands ambassadeur in Australië. Na de vliegramp had hij contact met „meer dan tien” vrienden 
in Australië. „Ik merk duidelijk dat Australië samen met Nederland wil optrekken. Breed leeft het gevoel dat we er met z’n tweeën voorstaan, hand in hand moeten gaan en problemen samen moeten oplossen.”

De samenwerking doet Sondaal terugdenken aan de viering van 400 jaar betrekkingen met Australië in 2006. „Toen bleek duidelijk dat er een goede band is tussen beide landen. Dat gevoel heb ik nu weer.” In 2006 brachten toenmalig prins Willem-Alexander en prinses Máxima een staatsbezoek aan Australië, dat zo’n 20 miljoen inwoners telt.

Nederland behoort al enkele jaren bij de top 5 van de grootste investeerders in Australië, wordt gemeld op de website van de rijksoverheid. Belangrijkste producten zijn machines en medische apparatuur. In 2011 exporteerde Nederland voor meer dan 
1 miljard naar Australië. Ook gasprojecten zijn van belang. Australische kolen en ijzererts gaan naar Nederland. Nederlandse VOC-zeelieden zetten zo’n 400 jaar geleden als eerste Europeanen voet op Australische bodem.

Door de vliegramp is de band met Australië „opnieuw versterkt”, merkt ook Australiëkenner prof. dr. Ad Borsboom, emeritus hoogleraar culturele antropologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen, die tientallen reizen naar het verre land maakte. Van belang is de militaire samenwerking van enkele jaren geleden in Afghanistan, benadrukt Borsboom. „De relatie tussen beide landen was hartelijk, intens.”

Dat Nederland zich „ineens” terugtrok uit Uruzgan, viel niet goed bij de Australiërs, is Borsbooms indruk. „Ik weet vrijwel zeker dat Australië daarover erg teleurgesteld was.” Hij wijst erop dat er nog altijd een Nederlands militair attaché zit op de Nederlandse ambassade in het Australische Canberra. „Australië is geen lid van de NAVO, maar zo’n militair attaché kan wel de deur openzetten voor goede contacten met de NAVO.”

Goede contacten die er op economisch terrein en op het gebied van buitenlandse politiek en defensie al waren tussen beide landen bewijzen na de ramp hun nut, legt Borsboom uit. „Het voorwerk is als het ware al gedaan. Minister Timmermans bezocht begin dit jaar nog Australië, in verband met onder meer handelsbetrekkingen en om de buitenlandse politiek af te stemmen. De Australische minister Bishop bezocht ons land ook dit jaar. In maart sloot de Nederlandse Defensie met Australië een samenwerkingsovereenkomst in de strijd tegen geïmproviseerde explosieven.”

Australië en Nederland delen nogal wat „waarden en normen”, weet Borsboom, expert op het gebied van onderzoek naar Aboriginals, de oorspronkelijke bewoners van Australië. „We delen bijvoorbeeld het arbeidsethos. Ook de inrichting van het maatschappelijk leven vertoont veel overeenkomsten. Beide landen kennen vangnetten voor zwakkeren. Denk aan zaken als een werkloosheidsuitkering, een pensioenvoorziening of een ziekte­kostenverzekering.”

Borsboom ziet ook verschillen in de volksaard. „In Australië leeft men ontspannener. Zeker in het weekend nemen mensen het ervan. Ze barbecueËn, beklimmen bergen, bezoeken pubs. In Nederland is het leven gejaagder.”

Australië is bij uitstek een immigratieland, geeft Borsboom aan. „Jaarlijks ontvangt het land 200.000 tot 300.000 legale immigranten en verder 15.000 door de vluchtelingenorganisatie UNHCR erkende vluchtelingen.” De huidige rechts-conservatieve regering, onder leiding van premier Tony Abott, treedt „stevig” op tegen illegalen die het land via gammele bootjes proberen te bereiken. „Ik kan begrijpen dat men mensensmokkelaars aanpakt en de illegale bootvluchtelingen weert. Maar of de regeringsmaatregelen op dit terrein altijd even fatsoenlijk zijn? Ik heb er een hard hoofd in. Voor de illegalen is het een hard gelag.”

De landing van de twee transporttoestellen op Vliegbasis Eindhoven op de dag van nationale rouw symboliseert voor Australië-kenner Jaap van Splunter de goede band die er is tussen beide landen. „Ik vond het heel indrukwekkend: dat toestel van de Royal Australian Air Force, met zo’n embleem van de kangoeroe.”

Ook Van Splunter, mede­hoofdredacteur van het kwartaalblad East Down Under, dat onder meer over Australië publiceert, wijst op de al langer bestaande vriendschappelijke banden. „Denk aan de emigratiegolf in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw. Vele duizenden Nederlanders stapten op de boot naar Australië. Er zijn daar zo’n 300.000 mensen met een Nederlands paspoort. Ook bestaan er nogal wat economische banden. Op het Australische platteland kom je al gauw ergens een Rabobank tegen.”

Duidelijk onderscheid ziet hij in de politieke mores. „Frappant was het verschil tussen de reacties van de regeringsleiders kort na de ramp. Rutte reageerde redelijk terughoudend. Abott had snel zijn conclusie getrokken. Hij noemde het min of meer ongehoord dat door toedoen van de Russen het vliegtuig uit de lucht was geschoten. Politici in Australië uiten zich onverbloemder. Als ze in Nederland zeggen: „Het is misschien niet helemaal correct wat u zegt”, klinkt het in Australië: „U vertelt complete nonsens.” Ze maken elkaar uit voor rotte vis. Wilders is er een koorknaap bij.”