Obama: We laten Rusland een stijgende tol betalen

WASHINGTON. „Een wandaad van onuitsprekelijke proporties.” De Amerikaanse president liet aan duidelijkheid niets te wensen over. En ondanks Europese aarzelingen kondigde Obama direct strengere strafmaatregelen tegen Rusland aan.

Dat laatste kan Obama ook makkelijker dan Europa doen. Minder dan de Europeanen zijn de Amerikanen afhankelijk van de Russische markt – eerder andersom.

Waar Obama zich eerder zorgen over maakt is het Russische militaire antwoord op druk vanuit Europa of de rest van het Westen. De Russische president Poetin kondigde eerder deze week al aan dat hij het defensiebudget verder verhoogt en de Russische troepen langs de grens met Europa gaat versterken. Moskou breidt onder andere zijn militaire aanwezigheid in de Zwarte Zee en op de Krim uit.

De Verenigde Staten speelden ook een belangrijke rol in het achterhalen van de oorzaak van de crash. Vrij snel na het drama meldde Washington op basis van satellietbeelden dat het toestel van Malaysia Airlines door pro-Russische separatisten met een grondluchtraket was neergehaald.

Ondanks hun positie zijn echter ook de Amerikanen vooralsnog niet in staat veel aan de situatie in het oosten van Oekraïne te veranderen. De Verenigde Staten moesten onlangs toezien hoe Rusland de Krim binnentrok en vervolgens annexeerde. Weliswaar troffen de VS sancties tegen Moskou en worden die ook wel gevoeld, maar de strijd in Oekraïne gaat nog altijd door en Poetin lijkt nog niet van zins zijn beleid ingrijpend te wijzigen.

President Obama is van mening dat Rusland de volle verantwoordelijkheid voor de huidige chaos in het oosten van Oekraïne –en daarmee voor het neerhalen van vlucht MH17– draagt. „Steeds weer heeft Rusland geweigerd concrete maatregelen te nemen om de situatie te de-escaleren”, aldus Obama. „Ik heb met president Poetin gesproken in het kader van nieuwe sancties die we hebben opgelegd. Hij zei dat hij er niet gelukkig van wordt en ik heb hem gezegd dat wij vanaf het begin heel duidelijk zijn geweest dat we willen dat Rusland de weg naar vrede inslaat in Oekraïne. Echter, tot nu toe heeft Rusland dat pad niet genomen. In plaats daarvan is het ermee doorgegaan de Oekraïense soevereiniteit te schenden en gewelddadige separatisten te steunen. Het heeft ook niet zijn invloed gebruikt om de opstandelingen tot een staakt-het-vuren te bewegen. Daarom laten we, samen met onze bondgenoten, Rusland een stijgende tol betalen.”

Of die groeiende tol uiteindelijk het gewenste resultaat zal hebben, is de vraag. Poetin zal Oekraïne niet zomaar opgeven en geen land ter wereld zal over deze kwestie een militaire confrontatie met de Russen riskeren. De vraag blijft wel wat de VS zouden hebben gedaan als er een Amerikaans vliegtuig zou zijn neergeschoten.

Cameron gefrustreerd over houding Europese collega’s

LONDEN. Van de Europese leiders heeft de Britse premier David Cameron zich in de felste bewoordingen uitgelaten tegenover Rusland en de Russische president Poetin.

Vrij snel na het neerhalen van vlucht MH17 en het bekend worden van mogelijke Russische betrokkenheid klonk er al ferme taal vanuit Londen. Minister van Buitenlandse Zaken Hammond riep de Russische ambassadeur op het matje en gaf hem te verstaan dat Moskou in Britse ogen veel te weinig doet om de separatisten in het oosten van Oekraïne in bedwang te houden.

Cameron dreigde met nieuwe sancties. Maar de premier ging nog een stap verder. Als Poetin zijn koers niet verlegt, „moeten Europa en het Westen onze benadering van Rusland fundamenteel wijzigen.”

Als onomstotelijk vast komt te staan dat de Boeing van Malaysia Airlines door pro-Russische rebellen uit de lucht is geschoten met een wapensysteem dat door Rusland is geleverd, is er maar één conclusie mogelijk, aldus Cameron. „Dit is het resultaat van het destabiliseren door Rusland van een soevereine staat, het schenden van zijn territoriale integriteit, het steunen van schurkenmilities door ze te trainen en te bewapenen. We moeten dit moment van woede in een moment van actie ombuigen.”

Die actie bestaat als het aan Cameron ligt niet alleen uit het berechten van de verantwoordelijken voor de aanslag. Ook op economisch gebied wil de Britse leider Rusland hard treffen. Dat zwaardere strafmaatregelen hun weerslag op westerse economieën zullen hebben, neemt Cameron voor lief. „Onze economieën zijn sterk en ze groeien. En toch gedragen we ons soms alsof wij Rusland meer nodig hebben dan zij ons en de toegang die wij bieden tot Europese markten, kapitaal, kennis en technologische expertise.”

Hoewel Cameron in Oost-Europa de handen wel op elkaar krijgt, zijn lang niet alle Europese leiders enthousiast over zijn stevige taal. Veel landen zijn bang dat hun handelsbelangen in gevaar komen als de EU strengere sancties tegen Rusland treft.

Cameron stak zijn frustratie over de houding van zijn voorzichtige Europese collega’s de afgelopen dagen niet onder stoelen of banken. „We zijn niet uit op een relatie van confrontatie met Rusland. Maar we moeten er niet voor terugschrikken om op te staan voor de principes die gelden voor de omgang tussen onafhankelijke naties in Europa en die uiteindelijk de vrede op ons continent bewaren. Te lang is er onwilligheid bij veel Europese landen geweest om de implicaties van wat er in het oosten van de Oekraïne gebeurt onder ogen te zien.”

Overigens zal Groot-Brittannië zelf ook gevolgen van uitbreiding van strafmaatregelen tegen Rusland ondervinden. Het land is de vijfde handelspartner van de Britten.

Poetin ligt niet wakker van harde woorden uit het Westen

MOSKOU. Alsof hij eigenhandig de dodelijke raket heeft afgevuurd, krijgt na de vliegramp in Oekraïne één man alle toorn over zich heen: Vladimir Poetin. Erg onder de indruk van alle kritiek lijkt de Russische president niet.

De woede van het Westen is begrijpelijk. Uit Rusland kwam immers de raket waarmee pro-Russische separatisten in het oosten van Oekraïne het toestel van Malaysia Airlines naar beneden haalden. Bovendien had Moskou de paramilitairen Oekraïne binnengeloodst, waardoor een politiek conflict in het buurland was uitgelopen op een gewapende strijd.

Achter het mogelijke ‘excuus’ dat het passagiersvliegtuig „bij vergissing” was neergehaald, kan Poetin zich ook niet meer verschuilen. In dat geval had hij onmiddellijk na de ramp alle ruimte en medewerking moeten verlenen aan een humanitaire operatie om de slachtoffers te bergen en een onafhankelijk onderzoek naar de ware toedracht van het drama mogelijk te maken.

Niets van dat alles, ondanks mooie woorden vanuit het Kremlin. Zo sprak Poetin maandag de wens uit dat iedereen zijn verantwoordelijkheid zou nemen en er alles aan zou doen om de veiligheid van internationale deskundigen op de rampplek te garanderen. Ook drong hij aan op een internationaal onderzoek onder leiding van de VN-luchtvaartorganisatie ICAO.

Wie zijn verantwoordelijkheid ook

nam, Poetin niet. In plaats daarvan

kreeg de wereld apocalyptische beelden van gesol met lichamen en plunderingen op de rampplek voorgeschoteld.

Het verschil tussen A zeggen en B doen is een kenmerkende eigenschap van de oud-spion die in de Koude Oorlog werkte voor de Russische geheime dienst KGB. Tot op heden kwam Poetin, die de ineenstorting van de Sovjet-Unie ooit omschreef als de „grootste geopolitieke ramp van de 20e eeuw”, daar internationaal steeds mee weg. Ook na de Russische annexatie, eerder dit jaar, van het Oekraïense schiereiland de Krim. Weliswaar werd er toen een aantal sancties afgekondigd, maar die hadden een hoog cosmetisch gehalte.

Grote vraag is in hoeverre de gebeurtenissen van de afgelopen week voor een waterscheiding zullen zorgen. Politieke leiders in het Westen hebben harde woorden richting het Kremlin gesproken en hardere sancties lijken in aantocht. Lijken. Want zolang een land als Frankrijk doorgaat met de levering van twee amfibische aanvalsschepen aan Moskou –een order waarmee 1,2 miljard euro is gemoeid– en Groot-Brittannië voor miljoenen ponden militaire goederen naar Rusland blijft exporteren, zal Poetin zich niet al te veel zorgen maken. En is het niet denkbeeldig dat hij zich over vier jaar opnieuw laat fêteren tijdens een internationaal sportevenement: het wereldkampioenschap voetbal in Rusland.

Merkel wordt vooral door economische belangen begrensd

BERLIJN. De lijntjes tussen Berlijn en Moskou zijn doorgaans kort. Maar de Duitse bondskanselier Merkel kwam de afgelopen dagen toch niet verder dan het binnenhalen van een Russische toezegging voor internationaal onderzoek naar de vliegramp in Oost-Oekraïne.

Koud was het nieuws over het neerhalen van de Boeing van Malaysia Airlines binnen of Angela Merkel belde met Vladimir Poetin. Doorgaans legt een telefoontje uit Berlijn nog wel enig gewicht in de schaal in Moskou. Rusland heeft respect voor de Europese economische zwaargewicht.

Omgekeerd heeft Duitsland ook baat bij een goede relatie met Rusland. De economische belangen zijn groot, vooral wat betreft de auto-industrie en de energievoorziening. De oosterburen betrekken ongeveer een derde van hun olie en gas bij de Russen en hebben ook op andere terreinen intensieve handelsrelaties.

Zenuwachtige Duitse industriëlen zijn er doorgaans dan ook als de kippen bij om Merkel te waarschuwen voor een handelsoorlog als er al te dreigende taal aan het adres van Moskou klinkt. Dat was eerder dit jaar het geval toen Rusland de Krim annexeerde en het Westen op zijn achterste benen stond. Het Duitse bedrijfsleven wees erop dat een al te harde aanpak van de Russen tot grotere werkloosheid en verlies van miljarden euro’s zou leiden.

En dus deed Merkel ook na de crash van Malaysia Airlines vlucht 17 niet veel meer dan telefoneren en haar minister van Buitenlandse Zaken Frank-Walter Steinmeier op pad sturen. Met als belangrijkste boodschap dat er een internationaal onderzoek naar de vliegramp moet komen en dat de separatisten in het oosten van Oekraïne een staakt-het-vuren in acht moeten nemen.

Volgens Stefan Meister, onderzoeker bij de denktank European Council of Foreign Relations, wordt de softe benadering van Duitsland door het Kremlin als zwakheid beschouwd. „Duitsland is de belangrijkste rem op een hardere benadering van Rusland. Wat we op dit moment zien zijn de grenzen van de Duitse invloed op Rusland, de beperkingen van de samenwerkende benadering die Duitsland al vele jaren volgt.”

Toch zou Merkel op het persoonlijke vlak als geen ander Poetin op andere gedachten kunnen brengen. De Duitse bondskanselier groeide op in Oost-Duitsland en spreekt Russisch. Poetin is, als oud-KGB-agent, de Duitse taal machtig.

Maar ondanks de openlijke kritiek die Merkel op de schending van het internationale recht door Rusland heeft, is de Duitse bondskanselier huiverig voor al te zware maatregelen richting Moskou. Voorstellen voor hardere sancties vanuit Washington konden steevast op Duitse terughoudendheid rekenen. Het is de vraag hoe Duitsland zal reageren op het pakket Europese sancties dat momenteel voorligt.