Wat heeft het kabinet dit weekeinde bereikt?

Niet zo veel. Op het vliegveld van Charkov in Noordoost-Oekraïne wordt een coördinatiecentrum ingericht voor het bergen en repatriëren van de slachtoffers. Forensisch experts van de nationale politie zijn inmiddels in Oekraïne gearriveerd. De hoop dat de lichamen van de slachtoffers snel naar Nederland kunnen worden vervoerd is echter vervlogen. Er zijn twijfels over de zorgvuldigheid van de berging. De lichamen die geborgen zijn, bevonden zich vanochtend nog zo’n 300 kilometer buiten Charkov op het station van Torez, waar ze in gekoelde treinwagons worden bewaard.

Extra complicatie is het opstandelingenleger van de rebellen. Dat vormt een divers geheel dat duidelijk anarchistische trekken vertoont.

Waar is Ruttes inzet op gericht?

Aanvankelijk was zijn hoop vooral gevestigd op de Russische premier Poetin, met wie hij dezer dagen regelmatig contact heeft. De berging en repatriëring van de Nederlandse slachtoffers is nu de eerste prioriteit, maar op de langere termijn is er de tweede doelstelling: een onafhankelijk feitenonderzoek naar de ramp. Poetins medewerking verkrijgen voor een vlotte berging vergt van Rutte een uiterst behoedzame, diplomatieke benadering. Zolang hij hiervoor op Poetin is aangewezen kan hij op geen enkele wijze blijkgeven van vooringenomenheid met betrekking tot het mogelijke aandeel van Rusland in de vliegramp. Mede om die reden heeft het kabinet het overleg over het feitenonderzoek verbreed: Rutte lijkt dit onderwerp nu vooral te bespreken met belangrijke Europese regeringsleiders, onder wie Merkel (Duitsland) en Cameron (Groot-Brittannië). Ook minister Timmermans van Buitenlandse Zaken heeft Oekraïne inmiddels verlaten. Hij arriveerde vandaag in New York voor overleg met de VN-Veiligheidsraad.

Wat kan het kabinet de komende dagen doen?

Zich in internationaal verband verder sterk maken voor een respectvolle berging. Als de komende dagen de internationale druk op Rusland en Poetin verder wordt opgevoerd zal het kabinet positie moeten kiezen. Dat betekent weer een lastige afweging: naarmate de spanning tussen Rusland en Oekraïne verder toeneemt, verdwijnt de vliegramp naar de achtergrond. Van een grondig feitenonderzoek naar de toedracht kan dan geen sprake meer zijn. Na de chaos rond de berging zou dat voor de nabestaanden van de slachtoffers de tweede mokerslag zijn.

Is het sturen van Nederlandse legereenheden naar het rampgebied een optie?

In Den Haag is het vooral Tweede Kamerlid Bontes (ex-PVV) die daarvoor pleit. Militaire experts wezen deze optie vanochtend echter eensgezind af, vanwege het risico op een gewapend treffen met de pro-Russische rebellen. „Het zou verschrikkelijk kunnen escaleren en is te veel een 1914-reactie”, aldus directeur Kolijn van Clingendael vanochtend in de Volkskrant, met verwijzing naarhet ontstaan van de Eerste Wereldoorlog. VVD-senator en generaal-majoor buiten dienst Van Kappen waarschuwde in dezelfde krant dat het maken van militaire plannen op basis van woede, verdriet en onmacht „alleen maar tot nog grotere ellende leidt.”

Kan Nederland de zaak aanhangig maken bij het Internationaal Strafhof in Den Haag?

Ja, op papier is dat zeker een optie. Oekraïne moet dan wel de rechtsmacht van het hof erkennen, omdat het land niet bij het hof is aangesloten. Als dat gebeurt, kan een aanklager van het hof voorbereidingen treffen voor een vooronderzoek.