Woensdag. Het leven in Apeldoorn voltrekt zich net als op elke andere willekeurige woensdag. Rustig. Alleen op het Marktplein gonst het van de activiteiten. Vijf, zes straalzenders schieten hun beelden naar Hilversum. De vestiging van Van der Graaf in de gemeente is groot nieuws. Voor de media.

Apeldoorn lijkt er zelf niet zo wakker van te liggen. Burgemeester Berends heeft 350 omwonenden uitgenodigd, toch trekt een bewonersbijeenkomst in het voormalige complex van Centraal Beheer veertig, hooguit vijftig belangstellenden. Nieuwsgierig. Maar erg bezorgd? Nee, niet direct.

„Als Volkert mijn buurman zou worden, zou ik eerst een praatje met hem maken”, reageert een RD-lezer die niet met zijn naam in de krant wil. „Ik zou zeggen: „Volkert, wat je gedaan hebt, kan absoluut niet en mag je ook nooit weer doen. Maar als je je rustig houdt, vind ik het prima dat je hier woont.”” Eerlijk voegt hij eraan toe: „Ik had liever dat hij naar Zeeland was gegaan.”

Van der Graaf woont sinds 28 mei in Apeldoorn. Bij zijn vriendin en dochter. Dinsdagmiddag heeft hij zich officieel bij de gemeente laten inschrijven. De ex-gedetineerde, die achttien jaar cel kreeg voor de moord op politicus Pim Fortuyn in 2002, is –onder voorwaarden– vrij man. Hij draagt een enkelband en moet zich wekelijks bij de reclassering melden.

Het ministerie van Justitie en Veiligheid heeft burgemeester Berends op 15 mei gevraagd of hij bereid was Van der Graaf te huisvesten. Berends zegt zich „terdege de impact” van de vestiging van deze bijzondere ex-gedetineerde te beseffen. Daarom heeft hij een zorgvuldige afweging van risico’s gemaakt.

Berends benadrukt dat „elk mens het recht heeft” zich te vestigen waar hij wil. „Dat geldt ook voor Volkert. Hij heeft twee derde van zijn straf uitgezeten en is voorwaardelijk in vrijheid gesteld. Het is de bedoeling dat hij, net als alle ex-gedetineerden, re-integreert in de samenleving.”

Een buurtbewoonster, kerkelijk behorend tot de Eben-Haëzer­gemeente, is na de bewonersbijeenkomst vol lof over Berends. „De burgemeester benadrukt dat het puur zijn beslissing is. Hij stáát daarvoor. Niemand zit op Volkert te wachten, jammer ook dat hij geen berouw heeft getoond, maar hij moet wel een nieuwe kans krijgen.”

Ze heeft de burgemeester een hand gegeven en bedankt. „Hij heeft het heel goed gedaan.” Berends krijgt ook lof van Bert Huiskamp, voorzitter van de wijkraad Welgelegen. „Een goed besluit. Apeldoorn is heel coöperatief bij de uitvoering. Van der Graaf heeft zijn straf uitgezeten.”

De buurtbewoonster weet ook al enige tijd dat Van der Graaf in deze plaats verblijft. „Apeldoorners zijn intelligent, hè?” Ze weet ook wáár hij woont. „Nee, ik zeg niks.” Zijn exacte verblijfplaats ligt binnen de kortst mogelijke tijd op straat. De gemeente Apeldoorn zwijgt erover. De gemeentelijke uitnodigingen voor omwonenden zijn echter verspreid rond de Deventerbrug over het Apeldoorns Kanaal. Ook heeft de burgemeester dinsdag een bezoek gebracht aan de kroegbaas van De Oude Haven en hem verzocht zijn mond te houden.

De burgemeester heeft geen idee hoe lang Van der Graaf in Apeldoorn wil blijven wonen. „Ik heb bewust nog niet met hem gesproken.” Berends wil bijvoorbeeld ook niet zeggen of Van der Graaf in een koop- of een huurhuis woont. „Dat is privé.”

Buurtbewoner Silvestre Duarte Coelho en zijn vrouw Marcia –„vakantieliefde uit Portugal”– maken zich enige zorgen. „Iedereen moet een eerlijke kans krijgen. Maar als hij zo dichtbij komt, dan denk je er wel even was anders over. Laat ze Van der Graaf ergens op een weiland huisvesten, maar niet in een woonwijk.” De evangelische gemeente De Basis reageert anders. Richting Van der Graaf: „Weet dat onze deuren ook voor jou wagenwijd openstaan.”

Het echtpaar Duarte Coelho, 27 jaar getrouwd, wijst erop dat Van der Graaf „een speciaal iemand” is. „Ik ben bang dat er mensen komen die wraak willen nemen op hem. Het zal maar net naast je gebeuren, dat is niet prettig.”

Ongeregeldheden

De politie is voorbereid op demonstraties en ongeregeldheden, verzekert Berends. Mededelingen over veiligheidsmaatregelen wil hij niet doen. Staatssecretaris Teeven heeft verklaard verantwoordelijk te zijn voor de veiligheid van Van der Graaf.

De burgemeester erkent de zorg van omwonenden. „Ik heb geprobeerd hen gerust te stellen.” Hij wijst erop dat burgers altijd 1-1-2 kunnen bellen, reageert hij nuchter. „Ik durf niet te zeggen dat ik de zorg helemaal heb kunnen wegnemen.” Berends wil eventueel over enkele weken nog eens met de omwonenden om tafel.