Timmermans (Buitenlandse Zaken) gaat op „redelijk korte termijn” naar Saudi-Arabië, werd dinsdag bekend. In een poging de Saudi’s te kalmeren. Die zijn laaiend over een stickeractie van Wilders. Op de sticker staat op de Saudische vlag de tekst: ”De islam is een leugen. Mohammed is een boef. De Koran is gif”.

„Zo’n duidelijk tegen de islam en Saudi-Arabië gerichte actie kan Saudi-Arabië niet aan zich voorbij laten gaan”, analyseert Melissen, die ook hoogleraar diplomatie is aan de universiteit van Antwerpen. „Dit ligt buitengewoon gevoelig. Er is sprake van gekrenkte trots. Saudi-Arabië is het land van de voor moslims heilige plaatsen, zoals Mekka.”

Wil Nederland de economische schade beperken, dan is het van belang dat Timmermans aangeeft dat „de beledigingen van Wilders haaks staan op het regeringsbeleid”, zet Melissen uiteen. „De minister zal moeten uitleggen dat Wilders ook in ons land een controversiële man is die de grenzen van het toelaatbare opzoekt. Hij kan erop wijzen dat er in de samenleving enorme verontwaardiging ontstond toen Wilders onlangs zijn aanhang liet scanderen minder Marokkanen te willen.”

Is het zaak dat de bewindsman ook wijst op de vrijheid van meningsuiting in ons land? „Ja. De vrijheid van meningsuiting is voor ons land een fundamenteel principe. Het zegt iets over hoe onze democratische samenleving is ingericht. De minister zal goed moeten toelichten dat het in ons land heel anders toegaat dan in Saudi-Arabië. Dat land is geen meerpartijenstaat en baseert zich op de Koran. De bovenlaag in Saudi-Arabië weet dat er in westerse landen veel meer publiek debat mogelijk is. Die bovenlaag heeft gestudeerd in de Verenigde Staten en Europa.”

In het diplomatieke verkeer met islamitische landen zoals Saudi-Arabië is het zaak „tactvol” te opereren, „zonder je eigen principes te verloochenen”, schetst Melissen. „Schoffeer niet onnodig mensen. Diplomatiek personeel moet zich in Saudi-Arabië aanpassen aan de cultuur daar. Dat betekent dat vrouwen een hoofddoek dragen. Het kan ook inhouden dat vrouwelijk diplomatiek personeel in Saudi-Arabië geen auto bestuurt. Dat is in dat land niet toegestaan.”

Ook bij het aankaarten van schendingen van mensenrechten in Saudi-Arabië is wijsheid geboden, vindt Melissen. „Je kunt opereren vanuit een soort duidelijke getuigenispolitiek, maar het kan verstandiger zijn om meer pragmatisch te zijn en misstanden voorzichtig aan te wijzen.”

Saudi’s passen zich in ons land aan de westerse cultuur aan, stelt Melissen. „Er wordt weleens gesteld dat het respect alleen van onze kant zou komen, maar dat is niet waar. Saudische zakenmensen zie je in Nederland niet zozeer in traditionele kleding rondlopen, maar meer in pak met stropdas. Saudische vrouwen zijn in ons land vaak niet gesluierd. In het vliegtuig naar Saudi-Arabië kleden ze zich weer om.”

Het zou Melissen niet verbazen dat de stickeractie „als een boemerang” terugslaat op Wilders. „Hij zou weleens zijn eigen glazen kunnen ingooien en aanhang verliezen. Er zijn mensen die best sympathie hebben voor Wilders, maar er niet mee kunnen leven dat zo’n stickeractie Nederland economische schade toebrengt. Die prijs willen ze niet betalen.”

Wilders zei na de ophef over de stickeractie: „Saudi-Arabië is een verschrikkelijke dictatuur die de woorden vrijheid en democratie niet eens kan spellen.”

Melissen: „Op diplomatiek niveau doen we nu eenmaal zaken met landen van uiteenlopende signatuur. Ook met landen die niet aan onze democratische maatstaven voldoen. In contacten worden gemeenschappelijke belangen gezocht.”