”Een eeuw Nieuw-Haamstede”, een boek over de bewogen geschiedenis van een desolaat duingebied in de kop van Schouwen dat uitgroeide tot de duurste villawijk van Zeeland, wordt morgen om 15.30 uur in het Duinhotel in Nieuw-Haamstede gepresenteerd. Rode draad in het boek is het Vliegveld Nieuw-Haamstede, waar ooit de motoren van KLM-toestellen ronkten.

„Deze uitgave was er waarschijnlijk nooit gekomen als ik niet bij toeval op het complete archief was gestuit van de investeringsmaatschappij die het vliegveld stichtte”, zegt Jop Steenhof de Jong (68).

De co-auteur van ”Een eeuw Nieuw-Haamstede” (uitg. Rijpsma Drukkers, Rozenburg; ISBN 978-90-78012-00-9; € 22,-) legt graag uit hoe dat komt. „Ik was altijd al geïnteresseerd in de historie van Nieuw-Haamstede. Ik weet dat Hagenaar Jan Dussel, in de jaren dertig een van de oprichters van het vliegveld, uiteindelijk failliet is gegaan. Ik heb zijn kleinzoons, nu tachtigers, opgezocht en bij een van hen bleek het archief van de investeringsmaatschappij op zolder te liggen.”

Een groep ambitieuze ondernemers uit Zeeland en Holland –verenigd in de NV Land- en Exploitatie Maatschappij Nieuw Haamstede– heeft het vliegveld aangelegd. In combinatie met de ontwikkeling van tuinbouw en bollenteelt wilden zij Schouwen rond 1930 opstoten in de vaart der volkeren, waarbij het vliegveld mooi van pas kwam als hulpmiddel voor een snelle export van de tuinbouwproducten. De crisis gooide echter roet in het eten. Bijna niemand wilde de voor tuinbouw bestemde kavels kopen, temeer omdat de zandige grond nauwelijks geschikt was voor agrarisch gebruik. Ook van het plan om toeristen te trekken met de bouw van zomerhuizen kwam niets terecht. De nv raakte diep in de schulden en werd uiteindelijk door de rechter failliet verklaard. De gemeente nam het veld over.

Zijn glorietijd beleefde het veld tussen 1934 en 1938. Elk jaar reisden duizenden mensen per KLM-toestel vanaf het vliegveld naar Vlissingen, Rotterdam of Knokke.

In de Tweede Wereldoorlog werd het vliegveld geconfisqueerd door de bezetter. Die wilde het als uitvalsbasis gebruiken voor de slag om Engeland. Toen dat mislukte, hebben de Duitsers het vliegveld volledig gesloopt en honderden landmijnen op en rond het terrein gelegd. Na de oorlog beval het Militair Gezag dat de Duitsers die mijnen zelf zouden ruimen. „Daarbij zijn nog veel jonge Duitsers omgekomen”, vertelt Steenhof de Jong.

Na de oorlog was het gedaan met de gemotoriseerde vluchten op het Schouwse vliegveld. 
Alleen zweefvliegtuigen maken er nu nog gebruik van. De KLM haakte af omdat binnenlands luchtverkeer niet langer rendabel was.

In het begin van de vorige eeuw woonde in Nieuw-Haamstede een handjevol gezinnen waarvan de mannen hun kostje bij elkaar scharrelden met het bedienen van de in 1840 gebouwde vuurtoren in de duinen. Anno 2014 staan er 450 –veelal riante– huizen die vooral worden bewoond door rijke senioren uit de Randstad die op Schouwen zijn neergestreken om er te rentenieren. Het goedkoopste huis in Nieuw-Haamstede kost 3 ton, het duurste 3,5 miljoen, schat Steenhof de Jong. „Nieuw-Haamstede bestaat uit een ideale combinatie van villawijk en natuurgebied. Je bent er te voet binnen tien minuten op het strand.”

Na de watersnoodramp van februari 1953 was de situatie wel even anders. Het zwaar door de ramp getroffen Nieuw-Haamstede kreeg 83 Noorse en Oostenrijkse noodwoningen –houten bouwpakketten die snel in elkaar konden worden gezet– waarin de getraumatiseerde bevolking tijdelijk werd gehuisvest. Het bij het vliegveld gelegen hotel De Schouwse Boer werd ingericht als noodziekenhuis. Het is tot augustus van dat jaar als zodanig gebruikt. De noodwoningen zijn tegenwoordig vakantiehuizen.

Steenhof de Jong is blij dat hij de kleinzoons van de man van het eerste uur van het vliegveld Jan Dussel nog heeft leren kennen. „Dussel was toch een visionair. Nieuw-Haamstede is prachtig geworden, maar voor hem kwam het te laat. Hij stierf kort na zijn persoonlijk faillissement. Van zijn kleinzoons begreep ik dat er thuis nooit over Nieuw-Haamstede werd gesproken. Dat was een zwarte bladzijde in de familie­geschiedenis.”