Diederik van Leeuwen windt er geen doekjes om: een wethouder die een bibliotheek wil sluiten omdat de leden alles op internet kunnen vinden en alleen nog e-books lezen, heeft er niet veel van begrepen. „Een bibliotheek heeft een spilfunctie in de lokale gemeenschap. Als een gemeente dat niet herkent, heb je ons niet nodig om de bibliotheek te sluiten.”

Van Leeuwen is directeur van Stichting Bibliotheek.nl (BNL), de digitale bibliotheek die ervoor zorgt dat bibliotheken 5000 elektronische boeken kunnen uitlenen. Minister Bussemaker (OCW) gaf gisteren het startsein voor deze digitale service door het eerste boek te downloaden: in aanwezigheid van de schrijver koos ze voor ”Vaslav” van Arthur Japin.

Voor gemeenten die de laatste jaren flink aan het snijden zijn in de bibliotheken, kunnen de e-books een uitkomst zijn: ze hoeven niet langer bibliotheken vol met papieren boeken open te houden. Natuurlijk kan het allemaal een stuk efficiënter met de digitalisering waar Bibliotheek.nl aan werkt, stelt Van Leeuwen.

Het aanbod aan e-books zal alleen maar groeien en er staat ook een landelijke catalogus op stapel. Maar die e-books omschrijft hij eerder als een kans dan als een bedreiging. De bibliotheek zal er ook lezers mee kunnen winnen: de 80-jarige vrouw bijvoorbeeld die per e-mail liet weten dat ze niet meer naar de bieb kan, maar inmiddels de voordelen van het e-book heeft ontdekt.

Van Leeuwens woorden sluiten naadloos aan bij het pleidooi van Job Cohen. De oud-PvdA-leider en burgemeester van Amsterdam presenteerde een paar uur na het downloaden van het eerste e-book een onderzoek naar de toekomst van de bibliotheek.

Spreekt Van Leeuwen van een spilfunctie, Job Cohen had het in een interview met de Volkskrant over de bibliotheek als „het kloppende hart van de kennissamen­leving.” Daarbij zal een bibliotheek waar iedereen naar binnen kan stappen, ook overeind blijven. Ook Bussemaker benadrukte het gisteren: „De fysieke bibliotheek blijft. E-books komen niet in de plaats van de lokale bibliotheek, maar worden een onderdeel van de bibliotheek zoals we die kennen.”

De bibliotheek moet een plaats blijven waar mensen informatie kunnen halen die ze niet of minder gemakkelijk thuis achter de laptop kunnen verkrijgen. Van Leeuwen demonstreert het op zijn eigen laptop met een filmpje van een soort computerscherm in de vorm van een globe die de bezoeker rond kan draaien. Zo’n digitale globe zal niemand in huis hebben.

Maar staan er in die bieb nog papieren boeken in de kast? Van Leeuwen bezocht in de Verenigde Staten een bibliotheek waar alleen e-readers en e-books te halen zijn. Maar Frank Huysmans, bijzonder hoogleraar bibliotheekwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam, wijst erop dat de VS weliswaar vooroplopen met de verkoop van e-books, maar dat de groei daar wel aan het afvlakken is. De verwachting is dat daar de verkoop van boeken voor 30 procent uit e-books zal bestaan.

Hij vindt het lastig om te voorspellen of dit ook gaat gelden voor uitgeleende boeken in Nederland, waar het e-book nog lang niet zo populair is. Daarom is Huysmans benieuwd of de e-books die nu op grotere schaal bij de bieb gedownload kunnen worden, de aanzet geven tot een opmars van deze manier van lezen. Hij verwacht dat er altijd schappen met papieren boeken in de bibliotheek blijven staan. „Mijn stelling is dat boeken die je snel uitleest, zoals thrillers, meer en meer digitaal worden aangeboden. Die boeken lees je maar één keer. Maar andere boeken, zoals literatuur of boeken met mooie illustraties, zullen heel lang op papier blijven bestaan.”

En boeken voor de allerjongste lezers, die zullen ook wel gedrukt blijven worden, denkt Huysmans. „Niet alleen omdat er plaatjes in staan, maar kinderen willen een boek ook voelen en ruiken.”