Onder invloed van de crisis nemen voor banken de risico’s toe. Een groeiende groep klanten kan niet langer zijn rente en aflossing betalen. Bovendien verplichten strengere voorschriften om grotere vermogensbuffers aan te leggen tegenover de uitzettingen. Dat alles maakt de financiële concerns terughoudend met krediet­toewijzingen. Vooral bedrijven aan de onderkant, de kleintjes en de nieuwkomers, kloppen vaak tevergeefs aan.

Elwin Groenevelt, algemeen directeur van Qredits, begrijpt de opstelling van de banken: „Zij kunnen kleine bedragen niet meer rendabel maken. Door alle regel­geving stijgt de kostprijs van een euro krediet. Pakweg 25.000 of 50.000 euro is niet meer winstgevend, doordat je er veel werk aan hebt en het doorgaans risicovolle kredieten zijn. Dan zou de rente die eraan hangt fors omhoog moeten, en dat is maatschappelijk niet verantwoord.”

Microfinanciering

Al voordat de crisis uitbrak, signaleerde Groenevelt dat de banken voorzichtiger werden richting het kleinbedrijf. Hij werkte destijds als regiodirecteur bij Fortis Bank. Samen met het ministerie van Economische Zaken (EZ) dacht hij erover na hoe je dit segment binnen ondernemersland toch het benodigde kapitaal kunt verschaffen. Dat resulteerde in de introductie van micr­o­financiering in Nederland, het concept dat veel wordt toegepast in de derde wereld. Een nieuwe organisatie, Qredits, ging er vanaf 1 januari 2009 mee aan de slag.

Zij kwam tot stand met behulp van subsidie van EZ en leningen van de overheid en de grote banken. Groenevelt: „Die onderkenden de win-winsituatie. Alle onder­nemers die wij financieren, regelen allerlei financiële zaken bij ze, een fors aantal groeit door tot grotere mkb-bedrijven. Bovendien: wij concurreren niet met de banken. Bij ons komen in hoofdzaak ondernemers die geen geld van ze kunnen krijgen.”

Qredits is geen bank. Het trekt kapitaal aan en zet dat een-op-een uit in kredieten. De formule blijkt succesvol. Het aantal aanvragen neemt gestaag toe, tot nu ongeveer 200 per week. De organisatie, met vestigingen in Almelo en Amersfoort, heeft inmiddels bijna vijftig medewerkers in dienst.

Aanvankelijk lag het maximumbedrag bij een toekenning op 35.000 euro, later op 50.000. Dat zijn de zogenoemde microkredieten. Gemiddeld gaat het om slechts een dikke 16.000 euro. In totaal staat er 75 miljoen uit, onder 4500 klanten. Behalve van de overheid en de banken leent Qredits tegenwoordig ook van verzekeraars.

Sinds kort is een tweede product toegevoegd: het mkb-krediet, met een bovengrens van 150.000 euro. „In het regeer­akkoord van vorig jaar staat dat het goed zou zijn om het midden- en kleinbedrijf een stimulans te geven. Dat heeft geleid tot die uitbreiding”, vertelt Groenevelt. De rente op het kapitaal dat wordt verstrekt, is marktconform. „Banken berekenen tussen de 8 en de 13 procent, ons tarief ligt tussen de 8,75 en de 10,75.”

Persoonlijke aandacht

Zowel starters als bestaande bedrijven doen een beroep op Qredits. Bij de meeste heeft de bank een verzoek om financiële middelen afgewezen. Uiteindelijk komt rond de 20 procent van hen bij genoemde kredietaanbieder wel in aanmerking. De directeur: „Dat is aan de ene kant misschien weinig, maar we zijn geen sociale club, we geven natuurlijk niet iedereen zomaar geld. Van de andere kant: 20 procent krijgt alsnog de kans om zijn plannen te verwezenlijken. De overige 80 procent betreft een categorie die waarschijnlijk het hoofd niet boven water zou houden. Die moet je tegen zichzelf beschermen.”

Waarom kan Qredits een aanvraag wél honoreren en de banken niet? „Punt één zijn wij een stichting”, legt Groenevelt uit. „Wij hoeven geen grote winsten te maken; alleen om voorzieningen te treffen om verliezen op te vangen die optreden als klanten het toch niet redden. Het is een beetje hetzelfde idee als de coöperatie van de Rabobank vroeger. Wij hebben geen aandeelhouders, niemand wil hier rijk van worden. Als we onze operationele kosten maar terugverdienen.

Doordat wij ons speciaal richten op het kleinbedrijf kunnen we verder veel persoonlijke aandacht aan de klant geven en ons verdiepen in zijn omstandigheden. Bij banken zie je een tegenovergestelde ontwikkeling. Zij voeren in een geautomatiseerd systeem gegevens in en kijken wat er uit rolt. Soms hoor je dat een bankmedewerker laat weten: het systeem zegt nee; en dan houdt het op. Wij kiezen voor een andere benadering.

Een van onze bedrijfsadviseurs gaat thuis langs, doet daar of op bedrijfslocatie het gesprek. Wij geven de mensen de kans om hun verhaal te vertellen. Wat is jouw kracht als ondernemer, heb je een goed plan, is dit de beste weg voor jou? Waar we ook goed op letten –dat vind ik heel belangrijk– is de thuissituatie. Is je vrouw, je man, je partner het ermee eens dat je dit gaat doen? Kan je gezin dit aan? Wij zien dat de meeste problemen in onze portefeuille niet zozeer samenhangen met te weinig omzet, maar met moeilijkheden in de privésfeer. Een kleine onder­nemer moet veel tijd investeren in zijn bedrijf. Ziekte, een scheiding: dat verstoort de stabiliteit, dan valt de aandacht voor de zaak weg.”

Begeleiding

Anders dan bij de banken is ook dat Qredits in de meeste gevallen aan een krediet een coach koppelt. Groenevelt: „Daar hebben we 450 vrijwilligers voor, ervaren ondernemers, oud-ondernemers en professionals die het leuk vinden om een starter één of twee jaar te begeleiden. Soms moeten we een klant ervan overtuigen dat het echt goed is dat iemand meekijkt, niet om te controleren, maar om een steuntje in de rug te bieden. Starters zitten daar namelijk niet altijd op te wachten. Zij denken: Ik ga niet voor niets voor mezelf beginnen.

Mijn visie is dat je ondernemers aan wie je misschien het minste verdient, de meeste aandacht moet geven. Grote bedrijven hebben die aandacht niet nodig, die beschikken over medewerkers met de vereiste kennis.”

Qredits moest de afgelopen vijf jaar 2,75 procent van de portefeuille afboeken door wanbetaling. „Banken zijn jaloers op dat percentage”, zegt Groenevelt. „Maar wij zitten er dan ook bovenop. Als iemand niet op tijd zijn rente en aflossing overmaakt, bellen we binnen 24 uur. Is er iets aan de hand? Kunnen we iets voor je doen? Bij een eenmansbedrijf gebeurt het bijvoorbeeld dat bij een betalingsachterstand zo iemand tijdelijk in loondienst gaat.

We zien overigens wel dat ook onze klanten last hebben van de langdurige recessie, zeker in bepaalde branches, zoals de detailhandel en de bouwgerelateerde sector, met stukadoors en klusbedrijven.”

Ondernemerschap

Ondanks het ongunstige economische tij is er volgens Groenevelt geen teruggang van het aantal starters. „Ik denk dat mensen juist de omstandigheden aangrijpen om voor zichzelf te beginnen. We zien een toevloed van personen die moeilijk in loondienst aan de slag komen. Die maken sneller de stap naar het ondernemerschap. Ook onderwijsinstellingen leveren meer ondernemers af dan vroeger.”

Binnenkort is er voor vermogende particulieren de mogelijkheid om te investeren in Qredits en daarmee het ondernemerschap financieel te steunen. De stichting zet een uniek fonds Microfinanciering Nederland in de markt waarmee zij, in eerste instantie met een minimuminleg van 100.000 euro, in het vermogen van Qredits kunnen participeren. Zij ontvangen jaarlijks een vast rendement van 2,75 à 3 procent. Groenevelt: „We horen vaak: we vinden dit een leuk concept, we willen jullie steunen. Met dit nieuwe fonds wordt dat mogelijk.”

Kinderopvang

„Zonder Qredits was dit nooit van de grond gekomen.” David van Kaam (42) ontving in 2010 een krediet om in Almelo de christelijke kinderopvang Het Paleis te beginnen.

Voor die tijd werkte hij in ver­schillende beroepen, „van bouwvakker tot servicemonteur.” Hij ambieerde het altijd al om iets voor zichzelf te gaan doen, maar kreeg zijn vrouw Marieke daar aanvankelijk niet in mee. In 2009 veranderde dat. Toen opperde zij zelf om samen iets op te zetten in de sfeer van de kinderopvang. „God heeft in die tijd duidelijk tot ons gesproken”, vertelt Van Kaam.

Het initiatief vergde een forse investering. „De overheid stelt hoge eisen. Neem de lucht­kwaliteit. Daarvoor moet je een dure installatie aanschaffen. We gingen naar de bank voor een lening, maar daar viel niet over te praten. Het was kort na het uitbreken van de kredietcrisis. Ze vonden het risico te groot. We hadden geen onderpand, alleen onze eigen woning.”

Vervolgens klopte het echtpaar aan bij Qredits. Van Kaam: „Bij hen had ik het gevoel dat ze vooral letten op: wat is de drive van de persoon achter het plan; dat ze minder gericht zijn op de markt en op cijfers en meer oog hebben voor de persoon.” Er kwam een krediet beschikbaar met een looptijd van vijf jaar. Daarna bleek de Rabobank trouwens bereid tot medefinanciering.

Van Kaam kreeg een jaar begeleiding van een coach van Qredits. „Dat heb ik als erg prettig ervaren. Die kijkt wat je langetermijnvisie is, hij helpt mee om een begroting te maken, hij geeft raad om te anticiperen op mogelijke tegenvallers.”

Het Paleis groeide sinds de oprichting in oktober 2010 gestaag, met steeds meer kinderen voor dagopvang, buitenschoolse opvang en de peuterzaal. Vandaag de dag zijn er veertien mensen in dienst. Van Kaam: „Ik denk dat vooral het kleinschalige karakter in ons voordeel werkt. Er is veel aandacht voor de kinderen en ook voor de ouders.”

Bed and breakfast

„Dat is de oplossing, dacht ik: een bed and breakfast. Maar het geld ontbrak en de bank gaf niet thuis.” Toch kon Maria Thijssen (53) afgelopen augustus de eerste gasten verwelkomen.

Zij bewoont een monumentaal pand in de binnenstad van Utrecht. Van beroep is ze musicus, ze werkt als dirigent en pianist. Vorig jaar moest ze op doktersadvies een poosje stoppen. „Vier of vijf avonden in de week van huis, dat wilde ik niet meer. Ik ben gaan zoeken naar iets om het financiële tekort te compenseren en kwam uit bij een bed and breakfast.”

Maria maakte een onder­nemingsplan en stapte daarmee naar ING. Bij dat concern kreeg ze echter nul op het rekest. „Ik ben geen bankier, maar het kostte ze te veel moeite, geloof ik. Ze vinden kleine ondernemers niet zo interessant, zeker niet in deze tijd. De bank wilde zijn vingers er niet aan branden.”

Via een tip vond ze Qredits. „Ik heb mijn plan opgestuurd en tot mijn verrassing belde er een vrouw van die organisatie die zei dat ze er wel iets in zag. We maakten een afspraak en ze kwam langs om de locatie te bekijken en de zaak verder te bespreken.” Het resultaat was dat Thijssen een krediet ontving waarmee ze een aannemer de vereiste verbouwingen kon laten uitvoeren.

Ze heeft nu gemiddeld zo’n drie reserveringen per week. De bed and breakfast is gesitueerd in het Museumkwartier. De eigenares spreekt van een toplocatie en een navenant hoge prijsklasse. „Blijkbaar zijn er nog steeds mensen met geld, en die komen hier. Ik vind het leuk om het hun naar de zin te maken. Ik ben blij dat ik deze stap gezet heb.” Haar muzikale activiteiten zijn teruggebracht tot ongeveer de helft.

En als het nodig is, kan Thijssen nog altijd contact opnemen met Qredits. „Die persoonlijke benadering heb ik als heel sympathiek ervaren.”