Tot die conclusie komt hoogleraar T. van Schaik van de Universiteit van Tilburg. Volgens de econoom is het Nederlandse koopkrachtbeleid gevangen in een vicieuze cirkel.

„Door de koopkrachtplaatjes ga je allerlei bezuinigingen compenseren. Die regeltjes verdwijnen nooit meer, waardoor het steeds moeilijker wordt om het koopkrachtplaatje te berekenen”, aldus Van Schaik woensdag. Gevolg is dat de berekeningen niet kloppen, waardoor weer meer maatregelen nodig zijn.

Eerder dwong de Tweede Kamer af dat chronisch zieken en gehandicapten een extra tegemoetkoming krijgen voor thuiszorg. Daarvoor moet het belastingplan in een zeer zeldzame procedure worden aangepast. Ook gaat het kabinet proberen de eigen bijdrage voor thuiszorg en andere ziektekosten aan te passen.

Het parlement kwam met de eisen nadat uit nieuwe cijfers van het ministerie van Sociale Zaken was gebleken dat ongeveer 200.000 chronisch zieken en gehandicapten er volgend jaar tussen de 1 en de 5 procent op achteruit gaan. Dat bracht premier Balkenende in een lastig parket, omdat hij vlak na Prinsjesdag beloofd had dat niemand meer dan 1 procent hoefde in te leveren.

Het is niet de eerste keer dat het kabinet in problemen komt door de koopkrachtplaatjes. Begin 1998 bleken duizenden burgers koopkracht verloren te hebben terwijl hun met veel bombarie een inkomensstijging was beloofd. Met reparatiemaatregelen van omgerekend 400 miljoen euro werden de gemoederen toen gesust. Later dat jaar adviseerde de Sociaal-Economische Raad de hardheid van de berekeningen in het vervolg met een korreltje zout te nemen.

Toch blijven de koopkrachtplaatjes lokken. Het is volgens het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) de enige manier om het effect van maatregelen aan te tonen.

Zo werden tijdens de mislukte coalitiebesprekingen tussen het CDA en de PvdA eerder dit jaar de onderhandelaars meermalen teruggestuurd naar de onderhandelingstafel nadat uit de plaatjes was gebleken dat de koopkracht te veel werd uitgehold door de geplande bezuinigingen.

Het probleem met de koopkrachtcijfers is dat ze alleen een algemeen beeld van de ontwikkeling van de inkomens geven. Het Centraal Planbureau (CPB) neemt bij de berekening geen maatregelen voor specifieke groepen mee, zoals chronisch zieken of mensen met een handicap.

„Onze plaatjes laten de gemiddelde koopkrachtveranderingen zien per sociaal-economische categorie en dus niet voor specifieke groepen zoals chronisch zieken. Wij weten bijvoorbeeld niet hoe vaak iemand naar de apotheek gaat”, zegt N. Bosch, wetenschappelijk medewerker van het Centraal Planbureau.

Minister De Geus (Sociale Zaken) is de koopkrachtplaatjes inmiddels meer dan beu. Hij zal niet nog meer gegevens verstrekken, tenzij de partijen hem dwingen, zo maakte de geïrriteerde bewindsman woensdag duidelijk.