Het onderzoek wordt morgen gepresenteerd tijdens een congres over veteranenzorg in Doorn. Dinsdagavond kwamen in het tv-programma NOVA de resultaten al naar buiten.

Het onderzoek werd gehouden onder militairen die tussen 1996 en 2002 in actieve dienst van de Koninklijke Landmacht waren en die vrijwel allen deelnamen aan vredesmissies. Vijftien van hen pleegden zelfmoord. Het ging vooral om jonge militairen met een contract voor bepaalde tijd, zogenaamde BBT’ers.

Woordvoerder J. Schoeman van het Veteraneninstituut noemde vanmorgen desgevraagd de uitkomsten zorgwekkend, „maar van alle tijden.” Ook onder Dutchbat-militairen waren na de val van Srebrenica in 1995 opmerkelijk veel gevallen van zelfdoding.

Het is niet duidelijk wat de militairen tot de ultieme stap drijft. Een mogelijke verklaring is dat zij een andere type mensen zijn dan niet-militairen: meer gericht op daden dan op woorden en praten. De aandacht voor veteranen vanuit de overheid is volgens Schoeman nooit voldoende. „Iedere militair die tussen wal en schip valt, geeft aan dat het systeem niet deugt.”

Volgens het Veteraneninstituut zijn er in Nederland 45.000 militairen die deelnamen aan vredesmissies. „Het probleem is dat we ze niet kennen en dat we niet weten waar ze zijn. Slechts 8000 van hen hebben zich gemeld. Van 37.000 weten we niet hoe goed of hoe slecht het met hen gaat.”

Nader onderzoek van het Veteraneninstituut moet meer inzicht geven in de oorzaken van de zelfdoding en de mogelijkheden tot preventie. Bekend gegeven is dat 20 procent van de militairen na een uitzending psychische problemen krijgt en 5 procent in een ernstige crisis raakt. Dit is een wereldwijd verschijnsel. Zo heeft het Amerikaanse leger te kampen met soldaten die in Irak zelfmoord plegen. Veel militairen zijn ontevreden en weten niet wat ze in Irak doen, zo rapporteerde onlangs de Amerikaanse soldatenkrant Stars and Stripes.

VVD, CDA en PvdA in de Tweede Kamer hebben schriftelijke vragen over het onderzoek gesteld aan staatssecretaris Van der Knaap van Defensie. De bewindsman liet dinsdag desgevraagd weten „het onderzoek eerst op zich te willen laten inwerken. Het onderwerp is te beladen, te gevoelig om daar uit de losse pols op te reageren.” De resultaten van het onderzoek worden meegenomen in de veteranennota die medio volgend jaar moet verschijnen.

Volgens voorzitter Kleian van de militaire vakbond ACOM moet er bij uitzending van militairen veel meer aandacht komen voor de mogelijke psychische gevolgen.

Er zijn in Nederland, inclusief oud-Indiëgangers, ongeveer 150.000 veteranen die ooit hebben gediend in oorlogssituaties of bij vredesmissies. Het aantal militairen dat sinds 1979 is ingezet, bedraagt zo’n 45.000.

Op dit moment zijn ruim 3200 militairen door het ministerie uitgezonden. Het grootste deel (ruim 1600) zit in of rond Irak. Bijna 1000 Nederlandse militairen verkeren op de Balkan.