„Nooit meer oorlog" bleek een belangrijk ’leitmotiv’ te zijn voor veel fracties om in te stemmen met het toetredingsverdrag voor de tien landen. Als alle parlementen van de huidige vijftien lidstaten het verdrag goedkeuren, wordt de unie op 1 mei 2004 uitgebreid met Polen, Hongarije, Tsjechië, Slowakijë, Estland, Letland, Litouwen, Slovenië, Malta en Cyprus.

Helemaal vlekkeloos verliep het slotdebat niet. CDA en VVD eisten dat kabinet en Kamer nog dit jaar een definitief besluit nemen over een overgangstermijn van twee jaar voor het vrije verkeer van personen. CDA–woordvoerder Van Dijk had het liefst gezien dat het kabinet nu al werd gedwongen om de grenzen tijdelijk dicht te houden.

CDA en VVD vrezen dat het direct openen van de grenzen een ernstige verstoring van de Nederlandse arbeidsmarkt zal opleveren. Omdat steeds meer andere landen van de overgangsregeling gebruik willen maken, zijn zij bang dat onevenredig veel nieuwe EU–burgers naar Nederland zullen worden gelokt. Het CDA waarschuwde daarbij bovendien voor de negatieve gevolgen van een mogelijke ’braindrain’ voor de ontwikkeling van de nieuwe lidstaten.

De argumenten van CDA en VVD werden door PvdA–woordvoerder Timmermans bestempeld als „stemmingmakerij". „Er wordt buiten de Kamer een beeld in het land gecreëerd van Oost–Europese hangsnorren die onze banen willen inpikken en in de Kamer worden er zoete broodjes gebakken met de toetreders."

De ergernis van Timmermans leidde er toe dat de Kamer instemde om pas een besluit over een overgangsmaatregel te nemen als er feiten op tafel liggen. Die feiten moeten komen van staatssecretaris Rutte van Sociale Zaken die de Kamer voor half december een rapport had toegezegd. Als die feiten wijzen op een aanzienlijke verstoring van de arbeidsmarkt, is ook de PvdA bereid naar een overgangsmaatregel te kijken, aldus Timmermans.

Volgens staatssecretaris Nicolaï van Europese Zaken staat ook het kabinet Balkenende open voor nieuwe feiten. Hij gaf aan dat de Kamer een aparte notitie kan verwachten waarin op basis van de feiten van Rutte verschillende opties worden aangegeven. Tot die opties kan ook de mogelijkheid behoren bepaalde groepen werknemers uit te zonderen van een eventueel slot op de bv Nederland via specifieke werkvergunningen.

Hij voegde daar echter aan toe dat de haast die CDA en VVD hebben met het besluit niet nodig is. Zelfs na de toetreding kan er nog een overgangsregeling worden ingevoerd als blijkt dat het vrije verkeer verstorend werkt op de arbeidsmarkt, aldus de bewindsman.

De bewindsman stelde de Kamer verder gerust op het punt van voedselveiligheid. De maatregelen die zijn genomen maken het onmogelijk dat er verkeerd voedsel op Nederlandse borden terecht komt, stelde hij.