De Viaanse Paardenmarkt wordt gehouden op de woensdag voor de tweede donderdag van oktober. Een eeuwenoude traditie waar niet aan te tornen valt. Ook het spektakel zelf staat bol van de geschiedenis.

In het jaar 1261 besloot de bisschop van Utrecht aan Vianen stadsrechten te verlenen. „Met die stadsrechten op zak mocht Vianen vanaf 1271 tweemaal per jaar een markt houden binnen de muren van de stad”, aldus De Kruif. Eén daarvan was de markt voor de levende have. „Van heinde en verre kwamen de paardenhandelaren naar Vianen. In hun kielzog probeerden boeren hun varkens, kippen en schapen te verkopen.” Met de trekschuit uit Gorinchem kwamen de scharensliepen, kwakzalvers en potsenmakers die ook een graantje van het volksfeest probeerden mee te pikken.

Het Viaanse spektakel kreeg een paar eeuwen late concurrentie van het dorp Ameide, dat ook een paardenmarkt op poten zette. De Termeise buren deden dat op de tweede donderdag van oktober. Vianen bleef Ameide altijd een stapje voor, omdat afgesproken werd dat de paardenmarkt daar een dag eerder zou worden gehouden. En ook anno 2013 staat het volksfeest in de Brederodestad nog altijd ingeroosterd op de woensdag voor de tweede donderdag van oktober.

Reünie

In de ruim 700 achterliggende jaren is er sowieso niet veel veranderd. „De paarden staan nog altijd centraal, met hoogtepunten zoals de keuring, het ringrijden, het ringrijden voor prominenten en de paardenshow.” Daaromheen zorgt een scala aan activiteiten –beginnend met de lampion­optocht op dinsdag en eindigend met het vuurwerk op zaterdagavond– dagenlang voor een regelrecht volksfeest. „Veel mensen nemen een vrije dag, de kinderen hoeven op woensdag niet naar school, talloze oud-inwoners komen voor de paardenmarkt terug naar hun geboortedorp. Het is één grote reünie. Vroeger werd er janhagel gegeten, tegenwoordig oliebollen en erwtensoep. En ja, na afloop wordt er ook een borreltje gedronken.”

Die verbondenheid met het verleden en de bevolking zorgde ervoor dat het evenement een plaatsje kreeg op de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed. Een jaar geleden meldde de organisatie zich daarvoor aan. Doel was de traditie ook in de toekomst te beschermen en nog meer uitstraling te krijgen, waardoor er wellicht meer fondsen en subsidies in de wacht gesleept kunnen worden.

Onlangs werd het verzoek gehonoreerd en kwam de paardenmarkt als 22e evenement op de lijst te staan, naast andere plaatselijke tradities zoals bloemencorso’s, oude ambachten en processies. En –extra opsteker– als eerste paardenmarkt van ons land; nog voor grote broer Zuidlaren. Bij de toewijzing gaf het enorme draagvlak van de gemeenschap de doorslag, benadrukt drs. Ineke Strouken, directeur van het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed. „Het is een traditie die nauw verbonden is met de culturele identiteit van Vianen en de regio en die gedragen wordt door een enthousiaste groep mensen die er zich met hart en ziel voor inzetten.”

Voorzitter De Kruif beschouwt de onderscheiding als een enorme blijk van waardering. „Vooral ook een eerbetoon aan onze voorgangers, die de traditie 742 jaar in stand hebben gehouden. Aan ons de opdracht dit culturele erfgoed te behouden.” Geld levert het plaatsje op de lijst van immaterieel cultureel erfgoed niet op. „Hopelijk wel een extra impuls voor de overheid om ons te ondersteunen.”

Klus

Ondanks de vreugde over de onderscheiding, is de grootste zorg voor de vrijwilligers nu om alles voor woensdag 9 oktober rond te krijgen. „Afhankelijk van het weer komen er die dag zo’n 20.000 tot 25.000 bezoekers naar Vianen. Een hele klus om alles in goede banen te leiden. Deze weken hebben we er een dagtaak aan, ook al omdat de regels en voorschriften rond veiligheid met het jaar toenemen. Maar het is alle moeite dubbel en dwars waard.”

De paardenmarkt is niet het enige grote evenement in Vianen. Om het jaar worden er in het Utrechtse stadje de Nationale Sleepbootdagen gehouden, een evenement in mei waarbij tienduizenden toeschouwers circa 200 sleepboten en opduwers komen bewonderen. Ook de marine is dan aanwezig.