De organisatie koos voor het thema vanwege de viering van 200 jaar Koninkrijk der Nederlanden en de viering van 300 jaar Vrede van Utrecht. Invloedrijke personen en instellingen hebben in de loop der eeuwen veel monumenten voortgebracht, is de gedachte. Op de lijst van deelnemende monumenten staat bijvoorbeeld Kasteel Nijenrode in Breukelen en de ambtswoning van de burgemeester van Amsterdam aan de Herengracht.

Jaarlijks doen ongeveer 330 van de ruim 400 Nederlandse gemeenten mee aan Open Monumentendag, die is uitgegroeid tot een van de grootste culturele evenementen van Nederland. Vorig jaar brachten ongeveer 925.000 mensen een bezoek aan een monument.