Niets is vervelender dan een trein die niet –of niet op tijd– rijdt. Reizigers richting Schiphol weten er alles van. Door werkzaamheden aan spoortracés rond de lucht­haven zijn er de afgelopen weken veel treinen uitgevallen.

Aannemers werken dagelijks aan het spoorwegnet. Regelmatig treedt daardoor vertraging op voor de reiziger. Niet elk oponthoud is te voorkomen. „ProRail stelt alles in het werk om vermijdbare vertraging te voorkomen”, aldus woordvoerder Jouke Schaafsma.

Daarom kamt ProRail de komende twee jaar de bodem bij spooremplacementen en spoorlijnen uit, zo maakte de spoorbeheerder gisteren bekend. Langs de rails ligt pakweg 100.000 kilometer aan elektriciteitskabels, maar ook aan leidingen voor communicatie tussen seinen, wissels en de verkeersleiding.

Niet elke ingegraven kabel of leiding is de afgelopen decennia geregistreerd. Met als gevolg dat aannemers regelmatig een kabel kapottrekken. Per ongeluk, maar toch. „We hebben in het verleden te weinig aandacht gehad voor het registreren van ondergrondse infrastructuur”, geeft Schaafsma toe. Dat ermee is aangerommeld, wil hij echter niet zeggen. „De noodzaak was er niet.”

ProRail probeert nu met een grondradar de ondergrondse kabels op te sporen en in kaart 
te brengen. In eerste instantie richt de spoorbeheerder zich op 30.000 kilometer leidingen langs de meest cruciale spoorwegtrajecten. „Rond stations en overwegen is het leidingennetwerk meestal redelijk duidelijk, langs vrije baanvakken niet.”

De grondradar meet vanaf het maaiveld de aanwezigheid van objecten in de bodem. ProRail analyseert de radarbeelden en zet deze om in nieuw kaartmateriaal. De methode is ontwikkeld door de ingenieursbureaus Movares, Oranjewoud en BAM Headlines.

De eerste kaart is klaar. Op een proefvak in Leeuwarden is elke ondergrondse kabel tot op een meter afstand aangegeven. De weergave is daarmee aanmerkelijk nauwkeuriger dan de tot nu toe gebruikelijke globale aanduiding.

Movares en Oranjewoud verwachten de grond­radar ook in andere sectoren te kunnen gebruiken. „ProRail loopt hiermee voorop”, claimt Schaafsma.

ProRail wil zijn kabels niet alleen graag in kaart brengen, ProRail móét het ook. De Wet informatie-uitwisseling ondergrondse netten (WION) verplicht elke leiding­beheerder ertoe zijn ondergrondse bekabeling nauwkeurig digitaal vast te leggen. Bovendien moet elke schop die de grond in gaat voor het netwerk sinds 1 oktober 2008 worden gemeld aan het Kadaster. De wet beoogt gevaar door beschadiging van ondergrondse water- en elektriciteitsleidingen, telefoonlijnen en olie- en gasleidingen te voorkomen.

Jaarlijks vinden er in Nederland ongeveer 40.000 incidenten plaats met beschadigde kabels of leidingen. Een voorbeeld van hoe fout het kan aflopen is de explosie in 2004 van een gasleiding in het Belgische Gellingen. Die ramp kostte 24 mensen het leven.

Tijdwinst

Het ProRailproject kost „enkele miljoenen.” De treinreiziger moet uiteindelijk profiteren van het spitwerk van de spoorbeheerder. „We verwachten de vertraging door kapotte kabels met een derde te kunnen verminderen”, zegt de ProRailwoordvoerder. Hoeveel tijdwinst dit de reiziger op jaarbasis uiteindelijk oplevert, heeft hij nog niet uitgerekend.