’Balkenende beledigt en betuttelt’
Het pleidooi van premier Balkenende om terughoudender om te gaan met satire in de richting van leden van het koninklijk huis is beledigend en betuttelend. Dat zeggen diverse media–deskundigen maandag. „Het volk zou feiten en fictie niet kunnen onderscheiden en dat is zeer beledigend voor de burger", zegt O. Scholten, hoofddocent communicatiewetenschap aan de Universiteit van Amsterdam (UvA).
Volgens Scholten is het wel zo dat de Oranjes de laatste tijd meer worden bespot dan in het verre verleden. „Maar dat komt ook omdat er veel meer media–aanbod is. Ik zou niet kunnen zeggen of de bespottingen heviger zijn dan vroeger. Je moet zoiets altijd in de tijd zien. Zo was er in de jaren zeventig ophef over een filmpje waarin koningin Juliana werd neergezet als een liefhebster van het schoonmaken van spruitjes."
G. Schuijt is hoofddocent informatierecht aan de UvA. Hij kan zich wel voorstellen dat de satire richting het koninklijk huis de afgelopen jaren forser is geworden. „We zijn met z’n allen een stukje vrijer geworden, maar wat de heren in Den Haag daar nu over zeggen is te onbenullig voor woorden. Het volk zou fictie en werkelijkheid met elkaar verwarren en dat is zo betuttelend. Door deze opmerkingen binden ze juist de kat op het spek."
De opmerkingen van de minister–president rieken volgens Schuijt naar de jaren ’30 en ’40 toen radioprogramma’s zelfs vooraf al werden gecensureerd. „Ze snappen niet dat de vrijheid van meningsuiting ook is bedoeld om satire mogelijk te maken, niet om alleen maar lieve dingen te zeggen. Balkenende en Donner vrezen voor de toekomst van de monarchie, maar ze hebben zich geen moment afgevraagd of die monarchie inderdaad wel eens belachelijk zou kunnen wezen."
Schuijt zegt dat juridisch gezien er weinig mogelijkheden zijn voor Balkenende om er iets tegen te doen. „Ze zouden onder de noemer majesteitsschennis naar de rechter kunnen stappen, maar in de wet staat onvoldoende omschreven wat dat precies inhoudt. De majesteit zou beledigd moeten worden, maar elke rechter moet individueel gaan beoordelen of dat het geval is geweest. Het gooien van een verfbommetje naar de Gouden Koets werd wel beledigend geacht, maar of deze satire dat ook is?"
A. van der Meiden was hoofddocent massacommunicatie van de universiteit van Utrecht. Hij is ethicus en gastpredikant. Hij was voorganger bij het kerkelijk huwelijk van prins Bernhard jr. en Annette Sekreve. Ook hij vindt het pleidooi van Balkenende overdreven. „Het volk heeft echt wel door dat het satire is en de mensen zien het als een bron van vermaak."
Van der Meiden gelooft in een natuurlijk mechanisme. „Als deze satire teveel wordt, dan worden mensen het vanzelf zat en keren ze zich ervan af. Dat zal hier niet anders zijn. Ik vind wel dat media te ver gaan als ze afgeven op gebreken waar mensen niets aan kunnen doen. Dat gebeurde afgelopen zaterdag in Kopspijkers toen prinses Christina op de hak werd genomen. Dat gaat mij te ver, dat is laf en ordinair."
Van der Meiden hoopt in dit verband op de „zelfregulerende ethiek van de media" „Waar mensen geschaadt worden in hun menszijn moeten de media zelf een grens trekken. Ik ben geen voorstander van een aparte gedragscode van buitenaf en ook politici moeten zich er niet mee bemoeien."