Dat zei het ChristenUnie-kamerlid E. van Middelkoop gisteren tijdens een openbare debatavond van het Nieuw Republikeins Genootschap in Amsterdam. Het thema was: ”Nederland en Oranje. Een perfect huwelijk?” De politicus ging daar in debat met Th. von der Dunk, docent cultuurgeschiedenis aan de Universiteit Leiden. Die wil het koningshuis afschaffen en van Nederland een republiek maken.

Van Middelkoop noemt zich geen monarchist of orangist. „Calvijn was heel kritisch over vorsten en koningen. Als de macht te veel bij één persoon terechtkomt, gaat het vaak fout. Het is goed dat in ons land de reële politieke macht in handen is van de regering. Ik weet van de geneigdheid tot het kwade van ieder mens – en daarom is het goed dat de politieke machten elkaar in bedwang houden. Dat wisten we in Nederland al vóór de Franse Revolutie.

Ik ben geen monarchist, ik spreek wel met veel waardering over een relatie tussen het Huis van Oranje en het Nederlandse volk. Dat ’huwelijk’ is in 1564 begonnen. Toen zei Willem van Oranje dat een vorst niet mag heersen over de gewetens van zijn onderdanen. Dat was pas revolutionair. Toen begon de strijd om de vrijheid voor de burgers. Die lijn is eeuwenlang vastgehouden. De Oranjes hebben de modernisering, bijvoorbeeld de ontwikkeling van de parlementaire democratie en de ministeriële verantwoordelijkheid, niet in de weg gestaan. Daar zit iets in van de feodale verplichting dat het Oranjehuis dienstbaar is aan het Nederlandse volk.”

Het plan om de Koningin niet langer deel uit te laten maken van de regering en haar geen rol meer te geven bij kabinetsformaties, spreekt Van Middelkoop dan ook niet aan. „De rol van de Koningin bij formaties is transparanter dan het torentjesoverleg tussen Kok en woordvoerders van regeringspartijen.”

Volgens Van Middelkoop hebben republiekeinen anarchistische neigingen, houden ze er een absurd volkssoevereiniteitsidee op na en willen ze de burgerij treiteren. Dat laatste moet volgens het kamerlid boven het 25e levensjaar afgelopen zijn.

Patriotten

Von der Dunk zei blij te zijn dat Van Middelkoop zich voor vrijheid uitsprak: „Daar waren de orthodoxen in de zeventiende eeuw niet voor.” De Leidse docent benadrukte in zijn toespraak dat Nederland tot de Franse Revolutie altijd een republiek is geweest. De keuze in 1815 voor een koningshuis was volgens hem niet meer dan een compromis tussen de patriotten, die een sterke staat naar Frans model wilden, en de Oranje gezinden, die alleen Oranje maar terug wilden. „Er kwam dus een sterke staat, met Oranje aan het hoofd.”

Het referendum dat in 1815 werd gehouden en de voorkeur voor het koningshuis van Oranje uitsprak, is volgens Von der Dunk slechts onder een politiek elitegroepje gehouden. „Wat is er verkeerd aan om na ruim 180 jaar anders te gaan denken?” zo vroeg hij zich af.

Volgens de universitair docent hebben de Oranjes weinig voor de modernisering van het land gedaan. „De stadhouders hebben wel veel verdiensten, niet zozeer voor de vrijheden van het volk als wel voor de zelfstandigheid van ons land. Laten we niet vergeten dat mede door de Oranjes gro te staatslieden als Oldenbarnevelt en de gebroeders De Witt ter dood zijn gebracht. De modernste Grondwet kreeg Nederland in 1798, tijdens de Bataafse Revolutie. Dat was zonder Oranje. Koning Willem II werd in de negentiende eeuw in één nacht van conservatief liberaal. Hij wisselde voortdurend van standpunt. De Franse tijd heeft Nederland het meest veranderd sinds de vrijheidsstrijd tegen Spanje.”

Guillotine

Van Middelkoop verweet Von der Dunk daarop dat hij de moderniteit als uitgangspunt neemt om het verleden te beoordelen. Volgens de politicus is de Leidse docent in zijn opstelling dogmatischer dan hij. „U bent een Verlichtingsdenker. Weet dat de Franse Revolutie ook gekenmerkt was door de guillotine. Velen zijn er gedood. Ook het imperialisme van Napoleon was er een vrucht van. Dan heb ik liever de gematigde invloed van het Oranjehuis.”