Zachtjes raken de wielen van het vliegtuig van de Koninklijke Marine het beton van de zwart gestreepte landingsbaan op Hato. Missie volbracht. Amper twintig minuten eerder steeg de P-3C Orion op van Aruba. Aan boord een ’kostbare’ lading: staatssecretaris Van der Knaap van Defensie. De man die samen met zijn minister politiek gezien de tien Orion-patrouillevliegtuigen van de marine de nek omdraaide. Reden: er zijn geen Russische onderzeeërs meer. De thuisbasis van de Orions, vliegkamp Valkenburg, gaat dicht.

„We doen op de Antillen nuttig werk”, vindt luitenant ter zee Mary Riemens, vluchtcommandant op Orion 309. Volgend jaar hoopt ze haar 20-jarig jubileum te vieren. Als het toestel dan nog vliegt. Defensie verleende op aandringen van de Tweede Kamer uitstel van executie tot maximaal 1 januari 2005. Maar eigenlijk is er volgend jaar al geen geld meer voor de enige vliegtuigen van de marine.

Twee van de tien Orions zijn bij toerbeurt gestationeerd op Curaçao. Naast marinetaken vervullen de toestellen taken voor de Kustwacht Nederlandse Antillen en Aruba (KNAA). Bij de jacht op zogenaamde go fasts, snelle boten afgeladen met drugs die vooral ’s nachts vanuit Zuid-Amerika naar de Antillen snellen, spelen de ’ogen en oren’ in de lucht een grote rol. Riemens: „We moeten laten zien dat we onmisbaar zijn.”

Kort na de landing op Hato laat staatssecretaris Van der Knaap in Willemstad op een terras aan zee er geen onduidelijkheid over bestaan: de Orions gaan er definitief uit. Duitsland heeft belangstelling voor de toestellen.

„Eigenlijk zijn de Orions te groot voor het werk dat ze nu doen. Het kan allemaal veel doelmatiger. We zoeken voor de kustwachttaken in het Caraïbisch gebied naar een kleiner vliegtuig dat een bepaalde tijd in de lucht kan blijven, minder bemanning heeft en goedkoper is.” Welk toestel dat is, weet Van der Knaap nog niet. Ook niet of hij het moet betalen. „Kustwacht is geen defensietaak.”

’Ogen’ in de lucht zijn van groot belang, vindt ook de Nederlandse commandant van de KNAA, brigadegeneraal der mariniers Rob Zuyderwijk. „Hoe die ogen eruitzien maakt me niet uit.” Zuyderwijk beschikt naast de vliegtuigen over drie cutters, een aantal snelle rubberboten en een fregat van de marine. Volgend jaar komen er twaalf supersnelle rubberboten bij. Voldoende? „Het is eerder zaak dingen slimmer te doen dan meer te doen.”

De kustwachtbaas, die tevens commandant is van alle Nederlandse militairen in het gebied, wil graag 24 uur per dag opereren. Het huidige personeelsbestand maakt dat niet mogelijk. Daar is hij in het nadeel. „Onze tegenstanders kennen geen grenzen.” De op Curaçao gestationeerde mariniers kunnen voor kustwachttaken worden ingezet, op Aruba ligt dat moeilijker.

Het kat-en-muisspel is volgens de generaal van een wisselend succes. „Hoe meer je over dit soort dingen spreekt, hoe minder kans van slagen er is.” Volgens Zuyderwijk is er door de kustwacht dit jaar tot nu toe 5000 kilo cocaïne onderschept. Samen met andere landen werd in internationale wateren „10 tot 12 ton” gepakt. Toch zou dat in verhouding tot de totale aanvoer nog maar een druppel op de gloeiende plaat zijn. „Niets doen is nog slechter”, schiet Zuyderwijk direct terug.

Gezagvoerder Dennis Brussel van de op Aruba gestationeerde kustwachtcutter Panter houdt voor „eigen eer en glorie” de kilo’s bij. „Ik vind dat ik effectief bezig ben.”

Vanaf de aanmeerplek van de boot bij de marinierskazerne Savaneta op Aruba is Venezuela met het blote oog te zien. „We zitten heel snel bij de Venezolanen in de achtertuin”, zegt Brussel. De Panter mag alleen actie ondernemen in de territoriale wateren. Alleen de Amerikanen trekken zich weinig aan van de regels op zee: zij vissen overal drugskoeriers uit het water.

De ”war on drugs” is dan ook vooral een Amerikaanse operatie. Marine en kustwacht op de Antillen en Aruba werken nauw samen met de Verenigde Staten. Informatie komt vanuit Key West, het Amerikaanse zenuwcentrum voor het Caraïbische gebied. Zuyderwijk is ondercommandant van de Amerikaanse kustwacht. Het verlies van de Orions verdiende bij de Amerikanen wel enige toelichting. Van der Knaap: „Van hen kreeg ik te horen: Het interesseert ons niet waar je mee vliegt, als je maar vliegt.”

Gaat het er in het water soms hard aan toe, de vergadertafels kunnen er ook wat van. Met de competentiestrijd tussen Nederland, de Nederlandse Antillen en Aruba in de oorlog tegen drugs moet het afgelopen zijn, vindt Van der Knaap. „We moeten met elkaar deze oorlog winnen. Anders gaat deze samenleving er helemaal kapot aan.” Maar is het geen achterhaalde strijd? Hebben de drugsbazen niet veel meer geld en middelen? „Ik hoop dat uiteindelijk het goed het kwade overwint.”