In de afgelopen 20 jaar hebben we in Nederland tien hittegolven meegemaakt. Dat zijn perioden van minimaal vijf dagen waarop de temperatuur boven de 25 graden is en minimaal drie dagen daarvan boven de 30 graden. Tijdens die hittegolven stierven per week gemiddeld 202 mensen van boven de 80 meer, dan in de week voor en na de extreem warme periode. In 2006 was het verschil zelfs 400 meer sterfgevallen.

Hetzelfde is overigens te zien in de winter. Tijdens de koude eerste 18 weken van het jaar overlijden gemiddeld 235 80-plussers per week meer dan tijdens de zomerperiode van eind mei tot halverwege september. Een gemiddelde week tijdens de winterperiode eist ongeveer evenveel levens van de oudste ouderen als een week met een hittegolf.

Volgens Marcel Olde Rikkert, hoogleraar Geriatrie aan het Nijmeegse UMC St Radboud, hebben oudere mensen gemiddeld meer moeite om hun lichaamstemperatuur op peil te houden bij sterkte temperatuurstijgingen of -daling. Het vernauwen of verwijden van hun aderen gaat namelijk niet meer zo gemakkelijk als vroeger. „Dat geldt ook voor zweten en rillen, dat lukt minder goed en minder snel. De kerntemperatuur van het lichaam gaat daardoor meer mee met de buitentemperatuur”, legt Olde Rikkert uit. Dat kan zorgen voor problemen met het hart en de bloedvaten van de ouderen.

In de winter telt ook mee dat ouderen vaak minder bewegen, waardoor hun spieren het lichaam minder opwarmen. In Nijmegen worden dan ook met grote regelmaat ouderen opgenomen met een te lage lichaamstemperatuur. Verder zijn ouderen in de winter gevoelig voor ziekten als de griep en het norovirus, die snel in een instelling om zich heen kunnen grijpen.

Bejaarden kunnen zich volgens Olde Rikkert wapenen tegen de plotse temperatuurstijgingen door in zomer veel te drinken. Dat bevordert het zweten en voorkomt uitdroging. In de winter helpt uiteraard warme kleding. „En zorg vooraf dat iemand langskomt om activiteiten te ondernemen, om de spierverwarming te bevorderen”, adviseert Olde Rikkert.