De zogeheten Grote Kamer (17 rechters) van het hof deed de opmerkelijke uitspraak dinsdag. Het hof vindt dat een levenslange celstraf moet kunnen worden ingekort en uitzicht moet bieden op invrijheidstelling. De staat moet zorgen dat daarvoor een procedure bestaat.

„De gedachte van resocialisatie spreekt nadrukkelijk uit het arrest van het hof”, zegt Wiene van Hattum, voorzitter van het Forum. In Nederland is levenslang ook daadwerkelijk levenslang, tenzij gratie wordt verleend. Tijdens de tenuitvoerlegging van de straf is er geen sprake van resocialisatie. Ieder perspectief voor de veroordeelden ontbreekt. Er is geen procedure voor herbeoordeling van hun straf.

Zelfs bij het ICC, het internationale strafhof voor oorlogsmisdrijven, is die procedure er wel, zegt Van Hattum. „Veroordeelden hebben daar recht op een herziening van hun straf na 25 jaar, terwijl het gaat om misdrijven als genocide.”

Het Forum, opgericht in 2008 en samengesteld uit wetenschappers en rechtsgeleerden, vindt dat Nederlandse ‘levenslangen’ hun straf na 20 jaar opnieuw moeten kunnen laten beoordelen. Het „weggooien van de sleutel” vindt het Forum inhumaan.

In de meeste Europese landen bekijkt een rechter de opgelegde levenslange straf na een bepaalde periode opnieuw. In Nederland niet. Het gratiebeleid is er de laatste jaren alleen maar harder op geworden, concludeert Van Hattum.

Met de recente uitspraak van het Europese hof in de hand zouden Nederlandse levenslangen volgens Van Hattum een brief aan staatssecretaris Fred Teeven van Veiligheid en Justitie kunnen schrijven, met de vraag: waar is mijn uitzicht op vrijlating?

Van Hattum zegt te beseffen dat het nieuws over de uitspraak van het Europese hof een bittere pil is voor slachtoffers en nabestaanden. „Natuurlijk is dat pijnlijk. Maar we willen het liefst dat beide partijen goede steun krijgen. Het is niet of of, maar en en.”