Een verspreking of een grappig bedoelde ingevoegde opmerking was het zeker niet, want later maandagmiddag werd nota bene de speechschrijver er nog bij gehaald. De quote klopt. „Jammer dat het op deze manier wordt geïnterpreteerd”, zei ze.

Eerst de feiten. De commandant van de luchtstrijdkrachten, luitenant-generaal Sander Schnitger, maakte maandagmiddag in een gloednieuw donkerblauw luchtmachtenue zijn opwachting bij de onthulling van een replica van De Brik op een rotonde in Soesterberg. De Brik is het eerste toestel waar de Nederlandse luchtvaartafdeling (toen nog onderdeel van de landmacht) in 1913 mee vloog. Mooie dag om 100 jaar militaire luchtvaart te vieren. Burgemeester erbij, schoolkinderen met ballonnen; een onschuldig feestje.

Tot de speech van Schnitger. „Ik hoop nog dit jaar een nieuwe 001 op te nemen in mijn vloot”, zei hij. „Die zou niet misstaan op een rotonde, maar dat zal nog wel even duren.” Luchtmachtkenners spitsten de oren. Met 001 bedoelde Schnitger natuurlijk de F-001, de eerste van de twee testtoestellen die Nederland kocht van de F-35 Lightning II, ook bekend als de Joint Strike Fighter. Over de aanschaf van andere toestellen heeft het kabinet nog geen besluit genomen. Minister Hennis van Defensie komt na de zomer met haar toekomstvisie waarin de vervanging van de F-16 is opgenomen.

De uitspraak van Schnitger ligt politiek zeer gevoelig. Binnen de coalitie is de VVD voorstander van de F-35 terwijl de PvdA bedenkingen heeft, zeker over de oplopende kosten van het project. Binnen Defensie geldt dan ook: mondje dicht. Zeker voor militairen. Of generaal Schnitger nu het eeuwfeest van de luchtmacht aan wilde grijpen voor een uitsmijter van formaat of dat hij vaart wil zetten achter het besluit over de F-35; opvallend is zijn uitspraak zeker. Voor zover bekend is het de eerste keer dat een commandant van de luchtmacht zich in het openbaar uitlaat over de opvolger van de F-16.

Schnitger zelf wilde maandagmiddag zijn uitspraak niet toelichten. Volgens zijn woordvoerder is het niet gezegd dat de generaal op de F-35 doelde. „Het kan ook om een UAV (onbemand vliegtuig, RP) gaan.” Dat heeft de oud-bevelhebber van de luchtmacht Dick Starink er zeker niet in gehoord. „Ik dacht aan niets anders dan de Joint Strike Fighter”, zegt hij desgevraagd.

Generaal-majoor buiten dienst Siem van Groningen lacht als hij de verklaring over de UAV hoort. „Zo heb ik het zeker niet begrepen. Het besluit over de F-35 moet nu snel worden genomen. De luchtmacht is er hard aan toe, materieel maar ook qua personeel. Maak een einde aan de onzekerheid”, aldus de voorzitter van de Koninklijke Nederlandse Vereniging Onze Luchtmacht. „De politiek lijkt niet echt doordrongen te zijn van het belang van een degelijke luchtmacht.”

Sjoerd Vollebregt, topman van Fokker, was er ook bij in Soesterberg. „Schnitger bedoelde te zeggen de 003, want de 001 en 002 heeft Nederland al gekocht. Die twee testtoestellen vliegen in de Verenigde Staten.” Vollebregt begrijpt de uitlating van de luchtmachtbaas en vraagt aan de politiek om heldere keuzes. „Wie A zegt, moet ook B zeggen. Nederland moet niet het moeilijke kindje van de klas worden en maar blijven uitstellen. Op een gegeven moment moet je je verantwoordelijkheid nemen. Kijk, een brandweerauto heb je ook pas nodig als het er op aankomt. Maar je hebt ‘m wel nodig.”

Fokker kreeg al veel opdrachten in de ontwikkelingsfase van de F-35. Vollebregt wil er ook bij zijn als de productie op gang komt. Volgens bouwer Lockheed Martin –die ook weer de replica van De Brik sponsorde– worden er meer dan 3000 F-35’s gemaakt. Vollebregt: „We zitten op de bagagedrager. Als je daar af valt, gaat het megaproject door. Zonder ons.”