De mentaliteitsmonitor 2013 toont aan dat jongeren minder afhankelijk van de overheid willen zijn en liever zelf oplossingen voor problemen zoeken.

Is de sociale samenhang in gevaar?

Lampert: „Dat niet direct. Het wordt anders ingevuld. Het gaat nu veel meer om netwerken. Jongeren behoren voor bijna de helft tot de groep van zelfredzamen, en deze groep is in opkomst. Ze zoeken zelf wel oplossingen in eigen vriendenkring, in plaats van hulp bij overheden of instellingen.”

Wat zijn de grootste veranderingen in de tijdgeest?

Lampert: „We leven in een belevingstijdperk, mede mogelijk gemaakt door de technoprogressie. We willen zo veel mogelijk zelf dingen zien en ervaren. De tijdgeest wordt ervaren als hard, gejaagd en agressief. Door online media en goedkope vliegtickets wordt de wereld veel kleiner. Dat biedt mensen de gelegenheid om dromen na te jagen. Je kunt bereiken wat je wilt, dat verlangen is sterk ontwikkeld.”

Waaruit blijkt de nieuwe soberheid, die in het onderzoek wordt gesignaleerd?

Lampert: „Het aantal mensen dat kiest voor een soberder leven, is opvallend groot. Dit is deels een gevolg van de economische crisis, maar ook een verandering in houding. Mensen gaan minder uit eten en selectiever met hun consumptie om. En ze sparen voor die ene bijzondere vakantie, in plaats van meerdere malen per jaar met vakantie te gaan. Kijk naar het delen van een auto. Dat was vroeger ondenkbaar. Nu vinden mensen gebruik belangrijker dan bezit.”

Mensen worden expressiever. Wat is de oorzaak?

Lampert: „We leven in een prestatiemaatschappij. Daarin moet je voor jezelf opkomen. Voorheen was het: Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg. Tegenwoordig moet je je manifesteren. Meedoen aan talentenjachten, belevenissen plaatsen op Twitter, Facebook en Instagram. Ook de technoprogressie, de mate waarin technologie en internet ons leven binnendringt, past daarin.”

Hoe gaat Nederland met de gevolgen van de crisis om?

Lampert: „Het vertrouwen in het gezag staat onder druk. Oplossingen worden steeds meer van mensen zelf verwacht, minder van politici. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de gezamenlijke inkoop van energie. Er is een hang ontstaan naar de menselijke maat, naar saamhorigheid. Mensen vertrouwen minder op de overheid en instellingen om problemen op te lossen. Een goed bijvoorbeeld is de populariteit van Buurtzorg Nederland, die wordt gerund door de thuiszorgers zelf.”