Nog altijd overheersen sombere berichten als het gaat over de economische ontwikkeling in Europa. In veel landen is sprake van een recessie en oplopende werkloosheid. Lichtpuntjes zijn er ook, zoals een lichte stijging van het vertrouwen onder consumenten en ondernemers. Maar reden voor groot optimisme is er allerminst.

Hoe anders in de VS. Ook daar staat de economie er niet florissant voor, maar het gaat de goede kant op. De woningmarkt vertoont weer herstel en de aandelenkoersen stijgen, wat goed is voor de vermogenspositie van veel huishoudens. De dalende energieprijzen zijn goed voor de koopkracht (goedkopere benzine) en drukken de productiekosten in veel ondernemingen. De particuliere consumptie stijgt dan ook, evenals de bedrijfsinvesteringen. Zelfs de forse belastingverhogingen die eerder dit jaar werden doorgevoerd hebben het herstel niet gesmoord.

De aantrekkende economie is voor een belangrijk deel te danken aan de Fed, het stelsel van centrale banken in de VS. Deze heeft al tijdens de financiële crisis de officiële rentetarieven drastisch verlaagd, om daar in een later stadium onorthodoxe maatregelen als het inkopen van overheidsobligaties aan toe te voegen. De rentetarieven op de kapitaalmarkt zijn daardoor al lange tijd zeer laag.

Maar dit beleid brengt ook risico’s met zich mee. Als er te lang wordt vastgehouden aan deze manier van geld in de economie pompen, zal uiteindelijk de inflatie oplopen. Dit is op zichzelf al een probleem, aangezien inflatie de koopkracht uitholt. Veel vervelender is echter dat hoge inflatie, of eigenlijk zelfs al de verwachting van hoge inflatie, leidt tot rentestijging. Deze kan afgeremd worden door de inkoop van obligaties op te voeren, maar dit kan niet altijd volgehouden worden. Hogere rente is fnuikend voor het herstel doordat hypotheeklasten stijgen, consumptief krediet duurder en de overheidsschuld moeilijker financierbaar wordt. De Fed heeft dan ook al gehint op een geleidelijk afbouwen van de stimuleringsmaatregelen.

Maar dit geleidelijk afbouwen –ook wel tapering genoemd– zal niet makkelijk gaan. Allereerst niet omdat de Fed een pad moet bewandelen dat nog onbetreden is. De hoeveelheid geld die uit de economie moet worden gehaald is ongekend groot. Het bepalen van het juiste tempo zal moeilijk zijn. Wordt er te hard op de monetaire rem getrapt, dan wordt het economisch herstel in de kiem gesmoord. Worden de teugels niet snel genoeg aangetrokken, dan neemt het inflatiegevaar weer toe. De Fed zal moeten balanceren op een heel smal koord.

Een complicerende factor zijn de financiële markten. Deze reageren nu al heftig op de signalen die de Fed afgeeft met betrekking tot ”tapering”. Vooralsnog wordt een spoedige afbouw van de stimuleringsmaatregelen als negatief gezien voor zowel aandelen- als obligatiebeleggingen. Aandelen reageren negatief omdat minder stimulansen vanuit de Fed de economie afremmen, terwijl minder obligatieaankopen door de Fed negatief uitpakken voor de obligatiekoersen. Maar in een later stadium kunnen de markten ook andersom reageren, bijvoorbeeld als men naar aanleiding van oplopende inflatie vreest dat de Fed te langzaam is geweest met het afbouwen van de steun. Hiermee zou zelfs het economisch herstel in gevaar kunnen komen, aangezien sterke koersdalingen negatief zijn voor de portemonnee en voor het vertrouwen in de economie.

Voorlopig is het niet zover. Recente uitspraken van Fedbestuurders maken duidelijk dat zij eerst meer bevestiging willen zien van een zichzelf voedend herstel van de economie. Maar de tijd dat het beleid van de Fed als een constante en positieve factor fungeert, komt ten einde. Het is aan de Fed om ervoor te zorgen dat de onzekerheid niet als een boemerang de economie zal raken.

De auteur schrijft op freelancebasis over ontwikkelingen in de economie en op de financiële markten.