Enigszins aandoenlijk oogt achteraf het verzet van VVD-staatssecretaris Rutte (Sociale Zaken) tegen de gedachte om de rechtstreekse subsidie voor kinderopvang te vervangen door een kindgebonden budget, dat ouders naar eigen inzicht mogen besteden. Nog geen maand geleden liet hij bij het in ontvangst nemen van een SGP-gezinsnotitie weten hier niets voor te voelen. Het „hele emancipatie-effect” zou daardoor immers teloorgaan.

Kennelijk realiseerde Rutte zich niet dat zijn politieke ’baas’, CDA-minister De Geus, zowel in deze krant als in de Tweede Kamer zijn voorkeur voor een vrij besteedbaar kindgebonden budget al duidelijk had uitgesproken. Afgelopen vrijdag sloeg CDA-staatssecretaris Wijn (Financiën) in een lezing voor een fiscalistencongres in Rotterdam zijn eerste piketpaaltje voor dit systeem, dat ouders die hun kinderen geheel zelf opvoeden niet langer achterstelt.

Het voorbeeld toont aan dat het de CDA’ers zijn die binnen het kabinet het gezinsdebat domineren. Behoedzaam, soms haast stiekem voeren zij hun regie. Het regeerakkoord draagt daar al de sporen van. In een onopvallende bijzin tussen haken wordt het gezin plots onder de sociaal kwetsbare groepen geschaard. In de zorgparagraaf volgt zonder verdere toelichting de waarschuwing dat hoge premielasten niet te zwaar mogen drukken op „het gezinsinkomen.”

Tegen die achtergrond verbaast het dat VVD en D66 deze week zo negatief reageerden op de stelling van Wijn dat gezinnen meer en betere belastingcompensatie verdienen, gezien de vele onvermijdbare kosten die zij maken. Kennelijk hebben de coalitiepartners de kleine lettertjes in hun akkoord met het CDA niet gelezen. Ook zijn ze blijkbaar vergeten dat het CDA al jaren geleden, als oppositiepartij, een uitgekiend plan presenteerde over de maximering van de kosten van huishoudens. In elk geval betichtten ze Wijn ervan terug te willen naar de jaren ’50, naar het kostwinnersmodel en het gezin als hoeksteen van de samenleving.

Het zou partijen als ChristenUnie en SGP een lief ding waard zijn als het een beetje die kant uitging, zo bleek dinsdagmiddag in de Tweede Kamer, waar Wijn zich voor zijn lezing tot het fiscalistencongres moest verantwoorden. Zelf maakte de CDA-politicus echter duidelijk dat dit allerminst aan de orde is. Al was het alleen maar omdat hij niet het traditionele gezin voor ogen heeft, maar bijvoorbeeld ook homorelaties met geadopteerde kinderen.

Dat dit ook voor de CDA-fractie geldt, bleek uit de woorden van kamerlid Van Vroonhoven-Kok. Zij gaf haar partijgenoot zelfs de suggestie mee in het vervolg maar niet meer te spreken over gezinnen, omdat die term bij de coalitiepartners zoveel misverstanden wekt. Beter zou het zijn om van „huishoudens” te spreken. Dat daaronder ook alleenstaanden vallen, maakt voor Wijns plannen geen wezenlijk verschil. De staatssecretaris gaf dat overigens grif toe.

Wijn wil namelijk niet gezinnen per definitie bevoordelen boven alleenstaanden. Dat zou een teruggang zijn naar de jaren ’50, zo gaf hij dinsdag aan, terwijl hij juist „echt 21e-eeuwbeleid” wil. Zijn uitspraak dat gezinnen gemiddeld nu eenmaal minder belasting betalen dan alleenstaanden, moet ook als een feitelijke vaststelling worden gezien, en niet als een normatieve uitspraak of een beleidsdoel, stelde de staatssecretaris.

Toch lijkt dát weer meer bedoeld om VVD en D66 zand in de ogen te strooien, dan dat het een verzwakking zou zijn van het standpunt dat Wijn vorige week al innam. Hij wil namelijk het „woud aan subsidieregelingen” terugdringen tot drie overzichtelijke fiscale tegemoetkomingen, waarbij het netto besteedbaar inkomen centraal staat. Eén voor onvermijdelijke woonkosten, één voor onvermijdelijke zorgkosten en één voor onvermijdelijke kosten die samenhangen met het krijgen en hebben van kinderen.

Daarbij is het voor iedereen „gelijke monniken gelijke kappen.” Maar duidelijk zal zijn dat gezinnen gemiddeld véél meer onvermijdbare kosten maken -vooral voor kinderen, maar ook voor zorg en wonen- dan alleenstaanden. En dus moeten de plannen van Wijn op termijn wel degelijk leiden tot lastenverlichting voor gezinnen. Het geld daarvoor zal dan toch moeten worden gehaald bij de mensen die gemiddeld minder onvermijdelijke kosten hebben.

En dat zijn voornamelijk alleenstaanden. Voor een deel ziet Wijn gelegenheid de pijn voor hen enigszins te verzachten. Het kabinet heeft immers in de rijksbegroting voor volgens jaar extra geld gereserveerd ter compensatie van kwetsbare groepen. Voorzover dat al bij gezinnen terechtkomt, hoeft het niet meer weggehaald bij alleenstaanden. Het effect is echter eender: heel stiekem is er weer gezinsbeleid in Den Haag.