In de rechtszaak tegen drie verdachten van de fraude in het provinciehuis lijkt slechts het topje van de ijsberg aan de orde te komen.

Een ontluisterend beeld werd maandag geschetst voor de rechtbank in Arnhem. Daar stonden voormalig gedeputeerde W. J. G. Scheerder, ex-ambtenaar H. de S. en oud-directeur E. Landman van het bureau Gelderland Events terecht voor hun aandeel in de fraude rondom het evenementenbeleid van de provincie.

Rap van de tongriem gesneden en schijnbaar zonder schroom -zelfs de rechters interrumpeerde hij meer dan eens- schetste Landman een beeld van zijn contacten met de provincie. In 1997, zijn evenementenbedrijf stond op dat moment nog in de kinderschoenen, werd hij door een hem bekende ambtenaar van de provincie uitgenodigd om in te schrijven voor het organiseren van de zakenbeurs Europartenariat. „Daar had ik dus geen zin in”, aldus Landman. Hij verwachtte niet uitgekozen te worden uit de zeventien inschrijvers. De ambtenaar wist hem echter over te halen met de belofte dat het wel goed zou komen. Binnen een week werd hij gekozen, „omdat de ambtenaar dat wilde.”

De zakenbeurs in 1998 werd een groot succes, maar markeerde tevens het begin van waar het fout begon te gaan. Landman smeet met geld, veelal in opdracht of met instemming van provinciale functionarissen. Zo was er na de beurs een diner met vertegenwoordigers van de Europese Unie in paleis Het Loo in Apeldoorn. „Maar commissaris der Koningin Kamminga vond dat nog niet genoeg. Het hele gezelschap moest daarna nog met bussen naar zijn huis in Loenen vervoerd worden.”

Kort na de beurs kreeg provinciaal ambtenaar De S. een reischeque van 5000 gulden van Landman, als blijk van waardering. De S. was namens de provincie gedetacheerd bij Gelderland Events. Hij werkte mee aan de organisatie van Europartenariat en het ruitersportevenement Champion in Arnhem. Behalve op een reischeque werd hij door Landman gefêteerd op een personenauto voor privé-gebruik en op diverse andere voordeeltjes. De S. bleef echter ambtenaar. En ook de provincie beloonde hem voor zijn inspanningen: op gezag van toenmalig gedeputeerde Doesburg kreeg hij een extra maandsalaris.

Hoewel de beurs organisatorisch een succes werd, was dat financieel minder het geval. Europartenariat ging failliet en de provincie Gelderland kon voor de tekorten opdraaien. Hetzelfde gold voor Gelderland Events. Dat bedrijf ging vorig jaar op de fles. Voormalig directeur Landman liet er gisteren geen twijfel over bestaan wie daarvoor wat hem betreft opdraait: de provincie, en niemand anders.

Dat Gelderland financieel tot over zijn oren in de zaak zat, had alles te maken met borgstellingen die de provincie had afgegeven. Zo was er 1,35 miljoen gulden gegarandeerd voor het geval er iets mis zou gaan met Gelderland Events, 550.000 voor Champion en 1 miljoen ten behoeve van Europartenariat. Probleem was, en is, dat een deel van die borgstellingen met valse handtekeningen is verkregen. Dankzij De S. Die vervalste niet alleen de handtekeningen van commissaris der Koningin Kamminga en gedeputeerde Scheerder, maar liet Scheerder bovendien een document tekenen waarvan de reikwijdte door hem op dat moment niet werd doorzien. Zo slaagde hij erin miljoenen los te peuteren bij ABN Amro.

De problemen kwamen boven water toen commissaris der Koningin Kamminga in april 2001 aangifte deed. Hij had een valse handtekening van zichzelf ontdekt op de bankgarantie voor Gelderland Events. De fraude van De S. bleek niet op zichzelf te staan. Binnen de provincie heerste een organisatorische chaos, waarin ambtenaren ongehinderd hun gang konden gaan. De S. verwoordde het maandag zo: „Als Gedeputeerde Staten besloten rechtsom te gaan, gingen de ambtenaren linksom.” Ook Scheerder trof volgens zijn zeggen bij zijn aantreden als bestuurder in 1999 „een puinhoop” aan. „Als het een beursgenoteerd bedrijf was geweest was het met Gelderland hetzelfde gegaan als met Baan.”

Binnen het college ging er veel fout. Zo werden besluiten genomen zonder instemming te vragen aan Provinciale Staten. Volgens Scheerder valt dat vooral Kamminga aan te rekenen, en de ontslagen griffier Crasborn. Kamminga ondertekende op eigen gezag een borgstelling voor het paardensportevenement Champion en informeerde ook achteraf Provinciale Staten daar niet over. Hoewel er veel twijfels zijn over de rol van de commissaris, is hij desalniettemin niet als getuige opgeroepen.

Volgens Scheerders advocaat mr. W. Anker zou dat de zaak te veel opblazen. „We kunnen wel 37 getuigen laten komen, maar wij willen er geen politiek circus van maken.” Vandaag zet de rechtbank de zaak voort. Woensdag wordt er een dag geschorst. Donderdag en vrijdag zijn de laatste zittingsdagen, waarop de officier van justitie Lucas zijn eis tegen het drietal formuleert.