Analyse: Wereldraad worstelt na 65 jaar met kerk
AMERSFOORT – De Wereldraad van Kerken wil na 65 jaar tot een afronding van de visie op de kerk komen. Dat zal gebeuren op de komende tiende assemblee, in oktober in Zuid-Korea. Heikele punten zijn nog steeds de eucharistie, het primaat van de paus en de rol van de bisschop – zaken waar een deze maand verschenen document bewust vaag over blijft.
In het rapport ”The church – towards a common vision” (”De kerk – naar een gemeenschappelijke visie”) zet de Wereldraad uiteen wat het wezen van de kerk is en wat de blijvende obstakels zijn voor eenheid. Het nieuwe document zet in op de kerk als plan van de Drie-enige God tot heil en verzoening van de mensheid. De kerk is er niet voor haarzelf, maar is vanuit haar wezen missionair gericht op de hele mensheid, zodat mensen weer kunnen beantwoorden aan hun oorspronkelijke bedoeling, waartoe zij zijn geschapen.
Het document is het slotstuk van decennialange bezinning op de kerk, waarbij de protestantse kerken te maken hadden met de geheel andere kerkvisie van de Orthodoxe Kerken en de Rooms-Katholieke Kerk. De laatste kerk participeert niet in de Wereldraad maar neemt wel deel aan de theologische commissie ”Faith and Order” (Geloof en Kerkorde) die het rapport heeft geschreven.
De kerk is volgens het document een gemeenschap (”koinonia”), geworteld in geloof, sacramenten en ambt. „Geloof wordt opgeroepen door het Woord van God, ingegeven door de genade van de Heilige Geest, betuigd in de Schrift en doorgegeven door de levende traditie van de kerk.” Een mooie zin, die in het laatste gedeelte echter ook subtiel wijst op een ingrijpend verschil tussen Rome en Reformatie. Traditie is voor de Rooms-Katholieke Kerk de levende traditie, het voortschrijdend inzicht van de kerk in haar leer waarbij de hoogste beslissingen genomen worden door het leerambt (magisterium) van de paus.
Er zijn op het punt van de doop en de eucharistie in het verleden overeenkomsten bereikt, zo stelt het document vast. Met name ten aanzien van de doop is dat het geval. Wat de eucharistie betreft, is er verschil van inzicht, daar de Rooms-Katholieke Kerk vasthoudt aan haar visie dat alleen zij een echte kerk is, omdat daarin de „eucharistische volheid” aanwezig is. Het document zwijgt echter over de roep om wederzijdse erkenning van de eucharistie.
Het document noemt verschillende uitdagingen, zoals het religieus pluralisme, dat het belijden van Jezus als de ene en enige Verlosser onder spanning zet. Enerzijds zegt het dat er „elementen van waarheid en goedheid” in de verschillende religies te vinden is, anderzijds blijft de zending van de kerk gericht op de uitnodiging tot het kennen van Jezus Christus. Het document constateert een spanning tussen hen die stellen dat verlossing in Christus mogelijk is voor hen die niet het christelijk geloof delen en de Bijbelse passages over de noodzaak van geloof en doop voor de verlossing.
Het universeel primaat van de paus blijft een obstakel. Het document constateert dat er op dit moment veel werk gedaan moet worden om tot overeenstemming te komen over een samenbindend ambt in de kerk. Christenen zijn verdeeld over het feit dat een dergelijk primaat noodzakelijk of zelfs wenselijk is. Er is ook onenigheid over de plaats van de bisschop als opzichter over de gemeente en de kerk als sacrament.
Frappant gegeven blijft dat het document zwijgt over de inbreng van de pinksterbeweging en de evangelisch-charismatische kerken. Het zijn momenteel de snelst groeiende gemeenschappen in de wereld, zo zelfs dat naar verwachting rond 2025 44 procent van het christendom tot deze groepen zal behoren. Het blijft spannend in hoeverre zij een plaats zullen krijgen in de kerkvisie op de komende assemblee.