In een apart hoofdstuk gaat de commissie in op de maatschappelijke facetten van Project X. Bij muziek- en dansevenementen geniet de bezoeker, eenmaal binnen, andere vrijheden dan gebruikelijk. „Maar wie zich daarbij misdraagt, wordt er door de beveiliging uitgezet en komt er niet meer in. Deze combinatie van strakke handhaving aan de deur en een relatief grote tolerantie binnen de hekken, kan ook voor de overheden een interessante denkwijze zijn.”

In het rapport wordt ook geconcludeerd dat afgelopen decennia twee verschillende samenlevingen tegenover elkaar zijn komen te staan: één die van een open en mobiele maatschappij met grote waardering voor eigen initiatief, waar we ons niet al te veel door wetten en regels laten hinderen. Daartegenover staat een samenleving waar de roep om normen en waarden steeds luider klinkt, waar menigeen naar strenge straf en krachtig leiderschap verlangt.

De commissie pleit voor een beter zicht op de maatschappelijke realiteit. Veel bestuurders kijken via hun systeemwereld naar de leefwereld van burgers, professionals en ondernemers. „Dat is ten dele onvermijdelijk maar het kent wel risico’s, zoals die in Haren aan het licht kwamen”, concludeert de commissie. Die bepleit een ruimere visie op openbare orde en veiligheid. „Het huidige denken staat nog sterk in het teken van de aanslagen die aan het begin van het millennium werden gepleegd. Daardoor raakten zowel overheden als burgers gefocust op het uitsluiten van elk risico. Dit streven is soms op zijn plaats, maar er zijn ook gebieden waar dit type denken zijn grenzen bereikt.”

Het gaat volgens de commissie ook om duidelijkheid bij bestuurders. Als er een alcoholverbod wordt afgekondigd moet de gemeente ook zorgen dat het wordt gehandhaafd. „Wie even stilstaat bij de dubbelzinnige formule van een ‘genuanceerd alcoholverbod’, dat op 21 september was ingesteld, beseft dat er qua duidelijkheid nog wat te winnen valt.”