Fractievoorzitter Verhagen gaf eerder al aan dat hij niets ziet in het plan van de bewindsman alle burgemeesters in 2006 te ontslaan om burgemeestersverkiezingen te houden. Een CDA–commissie onder leiding van burgemeester Deetman van Den Haag voegde daar maandag nieuwe kritiek aan toe.

In tegenstelling tot De Graaf acht de commissie, die in opdracht van het CDA–partijbestuur de gekozen burgemeester onderzocht, eerst wijziging van de grondwet noodzakelijk. Dat zou betekenen dat de gekozen burgervader er niet al in 2006 kan komen.

Volgens Deetman is meer tijd nodig omdat de gekozen burgemeester geen dubbelfunctie mag hebben: voorzitter van de gemeenteraad én van het college van burgemeester en wethouders. Hij komt dan klem te zitten. Deze „fundamentele wijziging" in het stelsel van lokaal bestuur vergt, aldus Deetman, een grondwetswijziging. Die is alleen mogelijk na verkiezingen omdat Tweede – en Eerste Kamer er twee keer over moeten stemmen.

Het CDA heeft zijn afkeer van de gekozen burgemeester laten varen, maar vindt dat D66’er De Graaf veel te hard van stapel loopt. D66–fractievoorzitter Dittrich heeft het CDA al gedreigd het kabinet op te blazen, als te lang met de invoering wordt getreuzeld. De haast bij D66 komt volgens Deetman door de angst dat de gekozen burgemeester net als het andere ’kroonjuweel’ van de sociaal–liberalen, het correctief referendum, ook in het zicht van de haven zal sneuvelen.

Hij benadrukte dat „niet gesjoemeld" mag worden met de grondwet. „Het moet zorgvuldig gebeuren. Maar het einddoel blijft dat de gekozen burgemeester er komt", stelde de CDA’er D66 gerust. Deetman zou het ’onbetrouwbaar’ vinden als het CDA in de Tweede Kamer na de verkiezingen in 2007 de gekozen burgemeester alsnog zou tegenhouden.

De commissie staat in grote lijnen wel achter de plannen die De Graaf onlangs presenteerde. Ze wil dat de burgemeester een zittingstermijn krijgt van vier jaar en gelijktijdig met de raad wordt gekozen. Na de verkiezingen moet de burgervader beleid ontvouwen waar een meerderheid van de raad achter staat en vervolgens moet hij wethouders naar voren schuiven. De burgemeester kan de raad niet wegsturen. Het omgekeerde kan evenmin. Om mee te kunnen doen aan de verkiezingen moet een kandidaat steunbetuigingen verzamelen: vijftig in een kleine gemeente oplopend tot duizend in een grote.

Over de toekomstige relatie tussen burgemeester, officier van justitie en politie laat de commissie zich nog niet uit. Ze denkt verder na over dit netelige punt, evenals de verhouding burgemeester–ambtenaren.