Uit eerder onderzoek in de gemeenten Maarn, Doorn, Leersum en Amerongen bleek dat herindeling of samenwerking noodzakelijk is om een goed bestuur te kunnen waarborgen. Driebergen-Rijsenburg doorstond de test en hoeft dus niet verplicht met de anderen het huwelijksbootje in.

De fractievoorzitters van de verschillende politieke partijen in de vijf gemeenten hebben lange tijd in het Heuvelrugberaad met elkaar gesproken om tot een oplossing te komen. Zelf kwamen ze er niet uit. In november vorig jaar vroegen ze de provincie een voorstel te doen. In juli presenteerde het provinciebestuur in de persoon van gedeputeerde J. P. Lokker een plan voor herindeling. De afzonderlijke gemeenten nemen eind volgende maand een besluit. Leersum gaat mogelijk een referendum houden. Eind december moeten Provinciale Staten de knoop doorhakken.

Als de provincie Utrecht besluit de fusie af te blazen, gaat het voorstel naar de minister. Hij kan adviseren de fusie niet door te laten gaan. De Tweede Kamer spreekt uiteindelijk het beslissende woord, omdat de herindeling daar als wetsvoorstel passeert.

Het is nog niet precies duidelijk hoe de stemmingen in de gemeenteraden zullen uitpakken. Zo zijn in Amerongen de meningen verdeeld. Zelfs coalitiepartners CDA en PvdA zitten niet op één lijn. De CDA-fractie is tegen een volledige fusie en wil niet verdergaan dan samenwerking tussen de ambtelijke apparaten. De PvdA huldigde lange tijd het CDA-standpunt, maar is nu voor herindeling omdat geen enkele gemeente het initiatief heeft genomen om een samenwerkingsverband te vormen. Voor de Amerongse VVD-fractie is fuseren de enige optie.

De SGP is tegen herindeling, maar voor ambtelijke samenwerking. Fractievoorzitter C. van de Merwe is van mening dat Amerongen zichzelf altijd heeft kunnen redden. „Er is alleen geconstateerd dat de ambtelijke organisatie niet sterk is. Dan moet je niet uit onmacht tot herindeling overgaan, maar het probleem zelf bij de kop pakken.”

De gemeenteraad in Maarn is unaniem voor herindeling. Volgens fractievoorzitter R. J. Letema van de grootste partij in Maarn, de VVD, zijn er twee redenen om te fuseren. „De interne bestuurskracht wordt veel groter. Bovendien moeten we naar de toekomst kijken. We moeten voorkomen dat we in het niet vallen bij de grote steden, die al plannen hebben voor een soort deltametropool”, meent Letema.

„Ambtelijke samenwerking haalt niets uit. Maarn zit al in zo veel samenwerkingsverbanden. We zijn nu acht jaar alleen maar aan het praten over oplossingen. De inbreng van de diverse gemeenten om tot een oplossing te komen is nul”, aldus Letema.

In Doorn zitten de coalitiepartners VVD en GroenLinks/PvdA op één lijn. Ze zijn voor een fusie. Het CDA ziet het meest in ambtelijke samenwerking, maar staat niet negatief tegenover herindeling. De eenmansfractie van SGP/ ChristenUnie is tegen het opgaan in een nieuwe, grote gemeente. „Ambtelijke samenwerking is prima”, zegt fractievoorzitter G. Boonzaaijer. „Maar inventariseer eerst eens de problemen. De provincie dwingt ons bijna te kiezen voor de herindelingsoptie.”

Het is onduidelijk wat de raadsleden in Leersum vinden van de herindelingsplannen. „Geen wonder”, vindt SGP-fractievoorzitter J. van Garderen. „Vier jaar lang heeft de Leersumse gemeenteraad zich stilgehouden. Niemand durft zich erover uit te spreken. In principe ben ik tegen het opgaan in een nieuwe grote gemeente. Maar jarenlang hebben we de tijd gehad om op één lijn te komen met Amerongen. Nooit is er iets van de grond gekomen”, aldus Van Garderen.

Onduidelijk is nog of Driebergen-Rijsenburg wil meedoen aan een fusie. De VVD-fractie wil geen fusie. CDA-fractievoorzitter N. van Amerongen-Huizinga vindt het nog te vroeg om te reageren. De fractie van D66 wil herindelen, maar „niet tot elke prijs. Wij willen liever tot de poort van de Heuvelrug behoren dan straks opgeslokt worden door het stedelijk gebied. Zeist vormt wat dat betreft inderdaad een bedreiging”, erkent D66-fractievoorzitter L. Reitsma.

De Driebergse SGP-fractievoorzitter W. van Wikselaar wil zijn standpunt nog niet openbaar maken. „Het gaat mij erom of schaalvergroting voor Driebergen op termijn wat oplevert. Zo niet, dan kunnen we beter zelfstandig blijven.”

Kortom, veel fracties in Amerongen, Leersum, Doorn en Maarn zijn erg voorzichtig in het wereldkundig maken van hun standpunten over een eventuele fusie. Eind oktober zal daar verandering in komen. Dan spreken de afzonderlijke gemeenteraden zich in openbare raadsvergaderingen uit over de kwestie.