Kerkelijke organisaties, sportbonden en welzijnsinstellingen zijn de dupe. Wat is de filosofie achter de bezuinigingen? Het tegengaan van versnippering en ondoelmatigheid spelen een belangrijke rol.

„Het subsidiëren van de Nederlandse Golffederatie behoort niet tot de kerntaken van de overheid. Datzelfde geldt voor de Algemene Nederlandse Sjoelbond”, zei Hoogervorst eerder deze week bij de presentatie van zijn bezuinigingsplannen. Een lichte glimlach kon hij daarbij niet onderdrukken.

„Als iedereen die lid is van een tennisclub op jaarbasis 88 eurocent meer gaat betalen, dan heeft de tennisbond evenveel inkomsten als nu. Voor sommige andere clubs komt dat bedrag uit op 10 euro. Maar als je dat uitsmeert over een jaar, dan lijkt mij dat geen probleem, zeker als je let op de andere kosten die het beoefenen van een sport met zich meebrengt”, zo vulde staatssecretaris Ross droogjes aan.

Het schrappen van subsidies bij VWS past helemaal in het beleid van Balkenende II om de eigen verantwoordelijkheid van burgers te vergroten. In de praktijk gaat het vooral om vergroting van de financiële verantwoordelijkheid van de burgers. De overheid spitst zich toe op haar kerntaken en zal fors kappen in het subsidiebos.

Een redenering die vooral de VVD en verdwaalde conservatieven in andere politieke partijen als muziek in de oren klinkt. Zij pleiten voor een kleinere overheid en worden nu op hun wenken bediend. Maar het is op z’n minst opmerkelijk te noemen dat deze filosofie van eigen verantwoordelijkheid en terugtredende overheid alleen uit de kast wordt gehaald als het financieel niet zo best gaat met de BV Nederland. Als er economische groei is en de overheid veel extra geld heeft te besteden, zijn degenen die vragen om verkleining van de overheidstaken als roependen in de woestijn.

Hoogervorst erkende dit bij de presentatie van de plannen ruiterlijk. „Het is een streng pakket, dat in belangrijke mate is ingegeven door de bezuinigingen die we moeten doorvoeren.” Op een budget van 470 miljoen euro moet VWS krachtens het regeerakkoord tussen CDA, VVD en D66 volgend jaar 59 miljoen bezuinigen op het subsidiebeleid. Dat bedrag loopt op tot 127 miljoen in 2007.

Toch zijn de bezuinigingen volgens de bewindsman niet het enige motief om tot actie over te gaan. In de nota waarin de maatregelen worden aangekondigd, geven Hoogervorst en Ross nog drie redenen waarom ze het subsidiebeleid van het departement op de schop nemen.

In de eerste plaats vinden de bewindslieden dat het huidige subsidiesysteem is verouderd. Het moet flexibeler, innovatiever en zakelijker. De overheid wil af van de zogenaamde instandhoudingssubsidies. „Maatschappelijke organisaties moeten eigenlijk niet afhankelijk zijn van de overheid, maar worden gesteund en onderhouden door burgers”, aldus Hoogervorst.

In de tweede plaats is er een motie van het LPF-kamerlid Van As aangenomen die de regering opdraagt de subsidiestroom van VWS door te lichten en in te dammen.

Tot slot noemen de bewindslieden juridische redenen. In een aantal gevallen heeft de subsidie meer weg van het betalen voor te leveren diensten. Daarbij gaat het onder andere om organisaties als VluchtelingenWerk en de Nederlandse Gezinsraad. In dat geval ligt opdrachtverlening volgens Hoogervorst en Ross meer voor de hand.

Verderop in de nota gaan de bewindslieden nog specifiek in op de subsidiekorting voor de landelijke jeugdorganisaties. Daaronder valt onder meer het kerkelijk jeugdwerk dat, zoals bekend, te maken krijgt met beëindiging van de subsidiestroom. „Het overgrote deel van deze organisaties heeft dezelfde doelgroep, maar een verschillende achtergrond”, zo menen Hoogervorst en Ross. Volgens hen is „er sprake van een aanzienlijke versnippering en daardoor van ondoelmatigheid.”

De minister en staatssecretaris willen echter niet alleen bezuinigen. Ze komen met een nieuw subsidiebeleid. De korting op de subsidies levert namelijk meer geld op dan strikt volgens het regeerakkoord nodig is. Daarom zal de overheid 50 procent van het geld dat de bezuinigingen op het landelijk jeugdwerk en de sportbonden oplevert, inzetten in concrete projectsubsidies.

De organisaties die nu moeten inleveren, kunnen dan (tijdelijk) geld krijgen voor concrete doelen. De bewindslieden zullen de subsidies koppelen aan drie concrete doelen die alles te maken hebben met de beleidsdoelstellingen van VWS: Gezond en wel blijven (preventie, gezondheidsbevordering en welzijn), beter worden en zorg voor kwetsbare groepen. Vanwege dit laatste punt zou ook het kerkelijk jeugdwerk bij het uitvoeren van acties in aanmerking kunnen komen voor overheidssubsidie.

Aanvankelijk zou de Kamer woensdag debatteren over de bezuinigingen en het nieuwe subsidiebeleid, maar om de instellingen meer tijd te geven voor protest is de vergadering uitgesteld tot woensdag 8 oktober.