Velen zien het als het belangrijkste debat van het jaar: de algemene politieke beschouwingen. Dit debat, daags na Prinsjesdag, is voor de Tweede Kamer immers de beste gelegenheid om het kabinet aan te spreken op het totaal van haar beleidsvoornemens. Bovendien wordt het vanouds gezien als een testcase voor de fractievoorzitters: kunnen zij hun taak aan, zijn zij werkelijk de onbetwiste leider van hun fractie of zelfs partij?

Wat dit laatste betreft leverde het debat van gisteren en vandaag geen grote verrassingen op. Of het moest zijn dat PvdA-leider Bos aarzelend opereerde en regelmatig in de hoek gedrukt werd vanwege het ontbreken van een tegenbegroting. VVD-fractievoorzitter Van Aartsen daarentegen glorieerde, met brede armgebaren en gevatte antwoorden zijn tegenstanders op afstand houdend.

Maar was er ook sprake van een echt, zinvol debat? Publiciste Margo Trappenburg had in Socialisme & Democratie al gewaarschuwd voor een bekende valkuil. Juist in tijden van economische recessie dreigt een onsje meer of minder bezuinigen het hele politieke debat te gaan beheersen. Links en rechts kruipen in hun tradionele schuttersputjes. En een belangrijk thema zoals waarden en normen, aldus Trappenburg, komt niet meer aan bod.

De sociaal-democrate kreeg gisteren in alle opzichten gelijk. De linkse oppositie hakte er flink op in; de coalitiepartijen stelden zich, met uitzondering van het christen-democratische verzet tegen de ”medicijnenknaak”, in gelid op. En het herstel van waarden en normen, een jaar geleden nog zo prominent op de politieke agenda, kwam bijna alleen nog terug in de speeches van ChristenUnie en SGP.

SGP-kamerlid Van der Vlies wees het kabinet op allerlei vormen van onwelvoeglijk gedrag: party’s waarop minderjarigen zich tegen betaling ontkleden, een tv-programma dat jongeren voorhoudt dat werk in de prostitutie een reële mogelijkheid is, en billboards langs snelwegen die reclame maken voor 06-sekslijnen. Dat de regering deze zaken als „ongepast” kwalificeert, noemde de SGP’er winst. „Paars zou dat zo niet gezegd hebben.” Maar op de tweede stap, een krachtige aanpak van dit kwaad, wacht Van der Vlies „vol verontwaardiging en ongeduld.”

De vraag is wat hij en anderen van dit kabinet kunnen verwachten. De Troonrede gaf hun weinig reden tot hoop. Daarin wordt wel gesproken over een „cultuuromslag”, maar die betreft vooral economie en sociale zekerheid. Herstel van normen en waarden zoals door SGP en ChristenUnie bedoeld, komt er niet in voor. Sprak de vorige Troonrede nog van „normen in de samenleving die dienen te worden versterkt” en over „respect voor elkaars levenssfeer en voor dragers van het gezag”, dit keer zoekt men in de toespraak van de Koningin tevergeefs naar dergelijke termen.

Zakt het politieke debat over waarden en normen zoetjesaan weg, juist nu in de gereformeerde gezindte dat debat tot een voorlopig hoogtepunt is gekomen met een manifestatie van het platform Waarden en Normen? Speelt hier de invloed van VVD’er Zalm, die in de vorige regeerperiode van buiten het kabient veel kritiek oefende op de „tegeltjeswijsheden” van het CDA, en die er nu, als minister, voor gezorgd heeft dat waarden en normen niet meer expliciet genoemd worden?

ChristenUnie-leider Rouvoet is voorzichtig met een dergelijke analyse. „In de Troonrede wordt inderdaad met geen woord gerept over het waarden- en normendebat. Maar in de Miljoenennota en de begrotingen van de departementen komt het thema wel degelijk terug. Je ziet dat het kabinet aandacht wil besteden aan de overdracht van waarden en normen in het onderwijs, er komt een kabinetsstandpunt over de schadelijkheid van sommige tv-beelden voor de jeugd en er komen verbeteringen in de jeugdzorg. Voor die thema’s is ook daadwerkelijk geld uitgetrokken.”

Bij die positieve waardering heeft Rouvoet meteen een kanttekening: „Deze beleidsterreinen zijn ook om andere redenen vrijgehouden van bezuiniging. Het gaat nogal eens om onderwerpen die voor D66 erg belangrijk zijn, zoals het onderwijs en de kenniseconomie. Het komt mij voor dat het het kabinet goed uitkomt om nu te zeggen: dat wij deze terreinen sparen heeft met het waarden- en normendebat te maken.”