Dat bleek dinsdag uit de woorden van projectleider en onderwaterarcheoloog Wouter Waldus tijdens de presentatie van de vondst.

Waldus hoopt op een koggemuseum in Kampen. „Het kan een enorme publiekstrekker worden. Elders in de wereld is dit ook gebeurd en leidt het tot grote wachtrijen. Iedereen kent de vikingschepen van Roskilde in Denemarken. Met zo’n museum kun je over het koggetijdperk vertellen, een tijdperk 
dat mijns inziens veel spannender en belangrijker was dan 
dat van de VOC.”

Als dat niet gebeurt, zal het wrak minimaal uit de IJssel moeten worden gehaald. Vanwege de rivieruitdieping in het kader van het project Ruimte voor de Rivier, kan het niet op zijn huidige plaats, enkele tientallen meters van de Kamper Koggehaven, blijven liggen. „Het minimale is dat het eruit gaat en in delen wordt opgeslagen.”

De uitdieping van de rivierbedding over een lengte van 7 kilometer was ook de aanleiding voor de vondst. De IJssel moet worden uitgediept in het kader van het project Ruimte voor de Rivier. Onderwaterarcheologen inspecteerden de bedding en merkten al in april vorig jaar het wrak op, dat rechtstandig in de bodem is gezakt.

Handelswaar

Het schip stamt uit de 14e of de 15e eeuw en heeft de naam IJsselkogge gekregen. Het wrak, van 20 meter lang en 8 meter breed, ligt dwars in de vaargeul. Dat zou erop kunnen duiden dat het schip niet tot zinken is gebracht. „Er is een kans dat er nog handelswaar aan boord is”, aldus Waldus. Als dat het geval is, wordt het schip archeologisch gezien interessanter.

Maar het is ook mogelijk dat het schip bewust is afgezonken om de verzanding van de IJssel in de 15e eeuw tegen te gaan. Daardoor zou de rivier smaller zijn geworden, waardoor hij sneller gaat stromen. Ook kan het schip zijn afgezonken als obstakel tegen vijandige schepen.

Waldus was de eerste die vorig jaar april naar het „koggeachtige” wrak dook. Was het toen nog niet zeker of het een kogge betrof, nu staat het „zonder enige twijfel” vast dat het om zo’n laatmiddeleeuws vrachtschip gaat, zegt Waldus. Het schip ligt op 4 meter diepte. Het is geheel gaaf tot aan het dek; het kasteel is verdwenen.

De vondst is waarschijnlijk van internationale betekenis, omdat er in Europa tot nu toe slechts twee vergelijkbare koggewrakken zijn gevonden waarvan 
80 procent nog in goede staat was, een in het Duitse Bremen en een bij het Duitse eiland Poel, de Wissemara.

De kogge was een doorontwikkeling van een vikingschip. Alleen was de kogge hoger, waardoor hij moest worden voortgedreven door een zeil in plaats van met roeikracht. Ook bezat het schip een zogeheten kasteel, waarop de zeesoldaten het schip konden beschermen. Kanonnen waren er nog niet.

Bewijs voor Kampen

Kampen bezat veel koggen, maar het bewijs daarvoor was tot nog toe niet gevonden, vertelt vrijwilliger Reijer van ’t Hul van de Kamper Koggehaven. Nu dus wel. Kampen was in de 14e en de 15e eeuw een machtige stad, vanwege de handel op de Oostzee in onder meer graan, wijn, bier en barnsteen. Deze was zo belangrijk dat hij de ”moedernegotie” wordt genoemd. Toen de IJssel in 
de loop van de 15e en de 16e eeuw verzandde, raakte de Hanzestad zijn belangrijke positie kwijt.

De archeologen gaan nog anderhalve week duiken voordat ze aan hun rapport gaan schrijven. Dat onderzoek moet uiterlijk eind november worden overhandigd aan de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) en de projectleiding van Ruimte voor de Rivier van Rijkswaterstaat en de gemeente Kampen.

rd.nl/kogge voor meer foto’s en een filmpje over de kogge.