Erudiet, invloedrijk en controversieel was hij. Zijn wieg stond in Deventer in 1914. De jonge Jan Hendrik zwierf door halfduistere velden en weiden, op zoek naar kevers, vlinders en hagedissen. Van zijn moeder erfde hij interesse voor natuur en literatuur, van zijn vader belangstelling voor wiskunde en techniek.

Van den Berg studeerde geneeskunde in Utrecht en specialiseerde zich in de psychiatrie en de neurologie. In mei 1942 trad hij in het huwelijk met Louise Johanna van Everdingen. Het echtpaar kreeg vier kinderen. Na zijn promotie bij prof. Rümke vertrok hij voor een studiejaar naar Frankrijk en Zwitserland, waar hij zich verdiepte in de fenomenologie. In deze tijd bracht Van den 
Berg drie dagen bij de filosoof Martin Heidegger door, in diens Hütte op de Todtnauberg. „We maakten lange wandelingen in het Zwarte Woud en bespraken mijn vragen over zijn ”Sein und Zeit”. Heidegger wees me de houten tafel waar hij het boek had geschreven. Het heeft een onuitwisbare indruk op me gemaakt”, aldus Van den Berg in een gesprek met deze krant in 2004.

In 1947 werd hij chef de clinique van de psychiatrische universiteitskliniek te Utrecht. Vier jaar later volgde zijn benoeming tot hoogleraar in de pastorale psychologie aan de theologische faculteit van de domstad. In 1954 werd hij hoogleraar in de fenomenologische methode en de conflictpsychologie te Leiden.

Van den Berg laat een panoramisch oeuvre na waarmee hij een grote lezerskring wist aan te spreken. Vooral sinds het succes van zijn ”Metabletica” (1956) behoorde hij tot de meest vertaalde Nederlandse auteurs. Kern van deze ”leer der veranderingen” is dat gelijktijdig optredende, ongelijksoortige verschijnselen licht kunnen werpen op het menselijk bestaan en de geschiedenis.

In zijn brochure ”Medische macht en medische ethiek” (1969) problematiseerde hij als een van de eersten de toegenomen medische mogelijkheden en ethische vragen die daarmee gepaard gaan. Van den Berg was een van de vroege voorlieden van de in 1973 opgerichte Nederlandse Vereniging voor Vrijwillige Euthanasie (NVVE).

Als cultuurcriticus bond hij sinds de jaren zeventig de strijd aan met de Nederlandse publieke opinie. Terwijl deze een wending naar links doormaakte, keerde hij zich tegen gelijkheidsdenken, verloedering en links-liberale gemakzucht.

In 1979 ging hij met emeritaat. Na het overlijden van zijn vrouw in 1980 huwde hij in 1987 met Alieda de Gier. „Tot drie jaar geleden was hij bezig met het schrijven van zijn memoires”, zegt zij desgevraagd. „Toen moest hij de pen neerleggen. Dat vond hij heel moeilijk, maar hij zei: ik heb zo’n geweldig mooi leven gehad dat ik alleen maar dankbaar kan zijn. Tot het eind is hij helder gebleven.”

De memoires zullen binnenkort verschijnen bij uitgeverij Pelckmans. De begrafenis zal vrijdag plaatsvinden op de rooms-katholieke begraafplaats van de Sint-Laurentiuskerk in Kekerdom. In de rouwdienst zullen ds. A. Wijting uit Gorinchem en pastoor E. M. H. G. Smits uit Millingen aan den Rijn voorgaan.