Prof. dr. Bas ter Haar Romeny, hoogleraar Oude Testament en oosters christendom aan het Instituut voor Godsdienstwetenschappen in Leiden, gaf gisteravond in Leiden een college over Constantijn de Grote en zijn bekering.

De vraag stond centraal of deze keizer nu wel of niet innerlijk Jezus Christus was toegedaan. Ter Haar Romeny leidde de lezing in met de beschrijving van een aantal onderzoeken dat is gedaan naar Constantijns bekering.

De bronnen die beschikbaar zijn over de Slag bij de Milvische brug, waarbij Constantijn een kruis aan de hemel zou hebben gezien, staan al sinds de 16e en 17e eeuw ter discussie, aldus Ter Haar Romeny. Zo werd er toen reeds druk gediscussieerd over de authenticiteit van Eusebius’ boek ”Het leven van Constantijn”. Rooms-katholieken stonden duidelijk positiever ten opzichte van de bronnen dan protestanten. De protestanten beschouwden Constantijns optreden meer als een bezoedeling van de pure en zuivere leer van de Vroege Kerk.

In de loop van de twintigste eeuw blijft de discussie voortduren. Eduard Schwartz stelt in een boekje dat in 1913 uitgegeven wordt dat Constantijns bekering vooral politieke redenen had. Norman Baynes gaat daar in 1931 tegen in. Hij wijst op de aanname dat slechts 20 procent van de bevolking van het Romeinse Rijk christelijk was. Om meer macht te verkrijgen zou de keuze voor het christendom dus geen slimme zet zijn.

Volgens Ter Haar Romeny is de vraag naar het persoonlijk geloof van Constantijn moeilijk te beantwoorden omdat bronmateriaal daarover heel summier is. Wel geeft hij aan dat de bekering een geleidelijker proces moet zijn geweest dan wel eens is gesuggereerd. Zo meldt een bron dat de keizer in 306, zes jaar voor het visioen bij de Milvische brug, de christelijke eredienst reeds toeliet. Tijdens de Slag bij de Milvische brug droegen de soldaten van Constantijn een christelijk insigne op hun schilden.

De verdienste van Constantijn voor de kerk noemt de hoogleraar groot. Constantijn hakte zelf geen knopen door in kerkelijke discussies. Hij dwong door concilies beslissingen af over bijvoorbeeld de viering van de paasdagen en de strijd tussen de arianen en de volgelingen van Athanasius. Het concilie van Nicea was een initiatief van Constantijn om meer eenheid in de kerk te creëren. Daar had hij als keizer groot belang bij.

Volgens Ter Haar Romeny was de diversiteit van het christendom voor het optreden van keizer Constantijn vele malen groter. Constantijns aandringen op meer eenheid onder christenen heeft voor een wending gezorgd in de kerkgeschiedenis.