„Referendum EU-grondwet reële optie”
Een nationaal referendum over de grondwet van de Europese Unie (EU) is een realistischer manier om het oordeel van de kiezers te vragen dan het ontbinden van de Tweede Kamer en nieuwe verkiezingen uitschrijven, zoals gebruikelijk bij een Nederlandse grondwetswijziging.
Dat zegt de Raad van State in een advies dat donderdag verscheen bij een initiatiefwetsvoorstel van de Tweede-Kamerleden Karimi (GroenLinks), Dubbelboer (PvdA) en Van der Ham (D66). Met de wet willen de kamerleden een referendum over de Europese grondwet volgend jaar juni mogelijk maken.
Goedkeuring van de EU-grondwet is volgens de Raad van State vergelijkbaar met een herziening van de Nederlandse Grondwet. Normaal gesproken wordt dan de Tweede Kamer ontbonden en vinden nieuwe verkiezingen plaats. Deze mogelijkheid vindt de raad „om diverse redenen weinig realistisch.”
Het oordeel van de Raad van State is echter niet unaniem. Eén staatsraad, de geleerde in Europees recht R. H. Lauwaars, vindt dat een referendum alleen moet worden gehouden als er echt iets te kiezen valt. Dat is zijns inziens niet nu niet het geval, omdat afwijzen van de grondwet „Nederland grote schade zou berokkenen en ons land in een volledig isolement zou brengen.”
De initiatiefnemers zijn desondanks „zeer optimistisch” over het advies van de Raad van State. Karimi herinnerde eraan dat premier Balkenende heeft gesteld dat het kabinet de uitkomst ervan zal respecteren, ook al gaat het om een adviserende en dus geen bindende stemming. De premier had vooraf aangegeven eerst het advies van de Raad van State af te wachten voordat het kabinet een standpunt inneemt over het houden van een referendum. Het CDA is overigens tegen een referendum, evenals de SGP.
Steun van de ChristenUnie is mogelijk voldoende voor de noodzakelijke kamermeerderheid voor een referendum. Fractievoorzitter Rouvoet zegt dat het advies van de Raad van State zijn argumentatie ondersteunt, maar wil niet vooraf aangeven of hij instemt met het initiatiefwetsvoorstel. Hij wil eerst weten hoe de partijen aankijken tegen de uitkomst. De indieners van het voorstel zeggen volgens hem alleen dat zij de uitslag zwaar laten meewegen bij hun instemming met de EU-grondwet.
Anders kan de VVD de doorslag geven. De verdeelde liberalen buigen zich dit weekeinde over het onderwerp. Europa-woordvoerder Van Baalen verwacht echter geen besluit. De VVD wil eerst een duidelijk standpunt van de regering, dat Van Baalen over enkele weken verwacht.
De onderhandelingen tussen EU-regeringen over een definitieve tekst van de grondwet, zoals voorgesteld door een conventie onder leiding van Giscard d’Estaing, beginnen op 4 oktober.