Het zijn drukke dagen voor de dijkgraaf van het grote hoogheemraadschap Rijnland, ir. E. H. baron van Tuyll van Serooskerken. Dinsdagmorgen was hij nog in Gouda, waar het brakke water van de Hollandsche IJssel de Gouwe wordt ingepompt. Aan de andere kant pompt het onderhavige waterschap zoet water uit het IJsselmeer via Amsterdam naar hetzelfde gebied.

Hoofddoelstelling van beide bewegingen is voldoende water naar de polder van Rijnland te brengen. Dat was het argument van het hoogheemraadschap om verval van dijken en andere fundamenten door de droogte tegen te gaan. „Wij proberen zo de polders op peil te handhaven.”

Met name droge polders zijn een gevaar voor dijken. „Aan de waterkant is het niveau normaal. Hooguit staat het een paar centimeter lager. Maar als aan de polderkant het water laag is en de zon erop brandt, neemt de kans op scheuren en verzakkingen toe”, aldus Van Tuyll. Met name bij veenachtige dijken is de kans op verzakken en inklinken groot.

Garanties dat de dijken in zijn gebied niet doorbreken, kan en wil Van Tuyll niet geven. „Wij hebben een inspanningsverplichting om de dijken op goed niveau te houden. Dat betekent dat wij in veertig tot vijftig jaar al onze dijken verbeteren. Elk jaar doen we een paar van onze duizenden kilometers kades in ons gebied.”

De ontstaansgeschiedenis van elke dijk is anders en bepaalt de stevigheid én aard van het onderhoud. „Sommige zijn al in de Middeleeuwen ontstaan. Er zijn er die uit zand bestaan, andere zijn uit wier, klei of, zoals in ons gebied veelvuldig, veen opgebouwd.”

Daarnaast kunnen er in elke dijk ondermijnende elementen zitten. „Dat kunnen bebouwingen in de dijk zijn, pijpleidingen of het werk van muskusratten, waardoor dijken zo lek als een mandje kunnen worden.”

Kennis van het gebied is van groot belang bij bepaling van de risico’s voor een dijkdoorbraak. „Het maakt nogal verschil of u een paal in de dijk slaat voor de waslijn, dat is ook een ingreep, of dat u een grote kelder onder uw dijkhuis aanlegt. In het laatste geval hebben we gewoon een gat in de dijk.”

Van Tuyll weerspreekt de opmerkingen van onderzoeker P. van Rooy van het Rathenau Instituut dinsdag. Deze legde de zwartepiet van de zwakke dijken bij de landelijke politiek. Deze nam in 1998 de telecommunicatiewet aan, waardoor waterschappen zwak zouden staan ten opzichte van maatschappijen die telefoonkabels in de dijken willen aanleggen.

Van Tuyll: „Met alle respect, maar dat is iemand van een onderzoeksinstituut die hoogstwaarschijnlijk weer nader onderzoek wil doen. Natuurlijk is zo’n gleufje voor telecomkabels ook een ingreep in de dijk, maar lang niet zo’n grote als rioleringen of gaspijpen zijn. Over het algemeen komen we in goed overleg tot verlening van de vergunning.” Bij kleine ingrepen in de waterkeringen beslissen de waterschappen; bij grote ingrepen, zoals de aanleg van de hogesnelheidslijn, die een aanslag op veel dijken en kades betekende, beslist het hoogheemraadschap zelf.

Dé grote bedreiging van de dijken vormt niet de droogte, maar de muskusrat, aldus de dijkgraaf van Rijnland. „Die zorgt voor een enorme verzwakking van de dijken. Door de mond- en klauwzeercrisis in 2001 hebben we een jaar lang de rat niet kunnen bestrijden in het landsbelang. Onze bestrijders mochten de landbouwgebieden niet betreden, en dat hebben we ook strikt nageleefd. Dat heeft ondertussen wel geleid tot een explosie aan muskusratten.”

De muskusrat is binnen het jaar weer vruchtbaar, dus kan hij zich razendsnel voortplanten. In het jaar van de mkz-crisis hadden de Diensten Muskusratbestrijding ook nog te maken met de overspannen arbeidsmarkt. Daardoor waren er moeilijk muskusratbestrijders te vinden, „een zwaar beroep”, aldus Van Tuyll.

De gevaren laten zich raden. „We zijn nog steeds niet bij met de bestrijding”, aldus de dijkgraaf, „ook al vangen we het dubbele ten opzichte van vorige jaren.” Het probleem speelt met name in West-Nederland.

Muskusratten maken gangenstelsels in dijken, waardoor het gevaar van ”piping” ontstaat: het water van de rivier dringt via de muskusgangen naar de lager gelegen polder en ondermijnt de dijk. „Dijken worden zo ernstig ondermijnd dat trekkers scheef rijden en dat koeien en schapen met hun enkels wegzakken en die breken.”

Het probleem zit in de onbeheersbaarheid, aldus Van Tuyll van Serooskerken. „Met muskusratten ga je niet om de tafel zitten om vergunningen af te sluiten. Al die andere problemen lossen we op, maar dit probleem is onbeheersbaar.”