Premier Balkenende en de ministers Zalm (Financiën), De Geus (Sociale Zaken) en Brinkhorst (Economische Zaken) slaagden er donderdag nog niet in de rest van het kabinet achter hun buiten de Trêveszaal zwaar bekritiseerde akkoord te krijgen. „We zijn een heel eind gekomen. Ik ben tevreden. Vrijdag ronden we het af”, aldus premier Balkenende.

Zalm en De Geus noemden de bezuinigingsmaatregelen „verdedigbaar”, maar voorlopig is er alleen steun van coalitiepartij VVD. De CDA-fractie wacht met haar oordeel tot er overeenstemming is in het kabinet.

Vooral het bevriezen van de ambtenarensalarissen en de uitkeringen in 2004 viel verkeerd. FNV en CNV zegden direct ieder overleg met het kabinet op. „Dit directief moet van tafel, anders valt er met ons niet te praten”, stelde CNV-voorman Terpstra. „Dit betekent een inperking van de onderhandelingsvrijheid in CAO’s. De bonden worden als kleine jongens van de onderhandelingstafel gestuurd.”

PvdA en GroenLinks vinden dat De Geus met het bevriezen van de uitkeringen zijn geloofwaardigheid heeft verloren omdat hij in het verleden heeft gezegd ontkoppeling van uitkeringen en lonen in de marksector niet mee te zullen maken. „Het is een raadsel dat hij dit pikt”, vindt PvdA’er Crone.

Ook voor de andere maatregelen, zoals het naar voren halen van ingrepen in de WAO, hebben de linkse oppositiepartijen geen goed woord over. Ze zouden vooral mensen met een laag inkomen treffen en nog meer werkgelegenheid vernietigen. „Het zijn afbraakplannen van doorgeslagen rekenmeesters”, oordeelde SP-leider Marijnissen.

GroenLinks-Kamerlid Vendrik herkent in de voornemens vooral de hand van de minister van Financiën. „We zijn gegijzelden van de reputatie die Zalm wil ophouden in Europa als het gaat om het terugdringen van het financieringstekort.” VVD’er De Grave is juist tevreden dat het tekort wordt teruggedrongen.

MKB-Nederland vindt dat het kabinet „wel erg strak en kort door de bocht” gaat. Net als collega-werkgeversorganisatie VNO-NCW vindt MKB het „erg ongelukkig” dat de aftrekbaarheid van de vut- en prepensioenpremies al in 2005 wordt geschrapt in plaats van 2007. Dat levert 1 miljard euro op. VNO-NCW betreurt dat het kabinet enkele investeringen uitstelt die de economie er bovenop zouden kunnen helpen. Dat onderwijs wordt ontzien, waardeert VNO-NCW.

Ook de ingrepen in de gezondheidszorg roepen veel weerstand op. Minister Hoogervorst snoeit volgend jaar 1,5 miljard euro in zijn budget door onder meer het ziekenfondspakket te verkleinen. Een groot deel daarvan was al aangekondigd in het regeerakkoord. Later beslist het kabinet nog of er een ’medicijnenknaak’ komt (een bijdrage van 1,50 euro per doktersrecept) en of de pil uit het ziekenfondspakket verdwijnt. Volgens de oppositiepartijen zijn mensen met een krappe beurs en chronisch zieken de dupe van de maatregelen.

„Vooral bij ouderen komen de maatregelen hard aan”, concludeerde ook de Nederlandse patiënten en consumentenfederatie, die compensatie noodzakelijk acht. De Consumentenbond vreest dat patiënten er niet meer van op aan kunnen dat ze de zorg krijgen die ze nodig hebben. De enige maatregel waar niemand kritiek op heeft is de verhoging van de accijns op tabak, die 500 miljoen euro in het laatje brengt.

De overeenstemming tussen de meest betrokken ministers over de extra bezuinigingen kwam woensdagavond als een verrassing. Zalm wilde aanvankelijk 5 miljard euro snoeien, terwijl De Geus niet verder wilde gaan dan 3. Ze vonden elkaar in het midden. Het overleg kwam in een stroomversnelling toen plotseling bleek dat er een meevaller van 700 miljoen euro was bij de pensioenen. De details worden op prinsjesdag gepresenteerd.