Vrolijke bloembakken met oranje geraniums had burgemeester Elzenga van Veenendaal een paar weken geleden nog voor ogen. De werkelijkheid op Koninginnedag 2012 is anders. Veenendaal is veranderd in een vesting. Een plein naast het gemeentehuis is afgezet met grote witte zandzakken. Het centrum van de stad is vanaf zondag afgesloten.

Sinds de aanslag op Koninginnedag 2009 in Apeldoorn geldt het verjaardagsfeestje van Hare Majesteit als een evenement met een hoog risico. Het is de enige dag in het jaar waarop de Oranjes dicht bij het volk komen, letterlijk en figuurlijk. In Rhenen en Veenendaal worden 1250 politiemensen ingezet.

In beide plaatsen gelden veiligheidsringen. De eerste ring wordt gevormd door politiemensen van de Dienst Koninklijke en Diplomatieke Beveiliging (DKDB), mannen en vrouwen in nette pakken. Zij zorgen voor de veiligheid van de leden van de koninklijke familie. Ieder koppel van de operationele Unit Koninklijke Beveiliging heeft zijn of haar eigen royal om te beschermen. Ze zullen altijd een paar voetstappen verwijderd zijn van degene die ze met een codenaam aanduiden.

DKDB’ers zijn herkenbaar aan een speldje op hun kostuum en het (on)zichtbare oortje. Ze dragen standaard kogelwerende vesten van het zwaardere soort. Enkele agenten dragen een uitklapbaar kogelwerend scherm met zich mee. De gewapende DKDB’ers kunnen de route in Rhenen en Veenendaal dromen, kennen alle vluchtwegen en trainen op alle mogelijke calamiteiten. Grootste zorg voor hen is het moment waarop alle Oranjes bij elkaar zijn, zoals in een bus op 30 april 2009 in Apeldoorn.

SGP’er Piet van Leeuwen is wethouder en locoburgemeester van Rhenen. Hij is maandag niet in de stad. Als locoburgemeester maakt hij deel uit van het zogenaamde Regionaal Beleidsteam (RBT). „Dit team is vanaf ongeveer halfnegen ’s ochtends operationeel. Het RBT is gevestigd in Utrecht en van daaruit kunnen we alle locaties die 
van belang zijn observeren.”

Het team krijgt informatie via videobeelden gemaakt vanuit een politiehelikopter in de lucht en van videocamera’s op straat. Ook de communicatie tussen verschillende politiediensten is in Utrecht te volgen. Verder krijgen de beleidsmakers informatie van zogenaamde stillen: politiemensen in burger, verkleed als Oranjeklant of fotograaf.

Van Leeuwen: „Als alles gaat zoals het moet gaan, de zogenaamde gripfase nul, heeft de locoburgemeester de leiding. Bij calamiteiten, die gaan tot gripfase vier, neemt de burgemeester van Utrecht, of zijn vervanger, de burgemeester van Amersfoort, de leiding over. Op dat moment is de plaatselijke loco adviseur in het RBT.” In het team zitten onder andere de hoofdofficier van justitie, de korpschef van politie en de veiligheidsfunctionaris van het Koninklijk Huis.

Kort nadat de koningin en haar gevolg Rhenen achter zich laten, zit Van Leeuwens taak erop. Hij spoedt zich dan naar Veenendaal voor de nazit met de koninklijke familie. Zijn collega uit Veenendaal is minder fortuinlijk. Hij moet in de bunker blijven totdat het gezelschap Veenendaal heeft verlaten.

Koninginnedag 2012 kost de gemeenten Rhenen en Veenendaal 1,7 miljoen euro. Van Leeuwen vindt de 750.000 euro voor zijn gemeente te verdedigen. „Een groot bedrag, maar ook in tijd van bezuinigingen een verantwoorde uitgave. Rhenen staat dit jaar en volgende jaren in de schijnwerpers. Statistieken geven aan dat de omzet van de middenstand vóór en vooral ná 30 april een enorme impuls krijgt, die nog tot volgende jaren doorloopt. Ik ben ervan overtuigd dat de ondernemers van Rhenen deze unieke kans moeten pakken. Dit gebeurt voorlopig niet nog een keer.”