Nooit eerder meldden maatschappelijke organisaties zo veel klussen aan voor NL DOET, met een totaal van ruim 7000 klussen in het hele land. In 99 procent van alle gemeenten is een karweitje te doen.

De initiatiefnemer van NL DOET, het Oranje Fonds, heeft onderzoek laten doen naar de deelnemers. Daaruit blijkt dat de grootste vrijwilligersactie steeds populairder wordt bij bedrijven. Opvallend is dat vooral collega’s samen aan de slag gaan (40 procent). Daarnaast is klussen met de eigen vereniging (16 procent) en familie (12 procent) populair.

„Dat het bedrijfsleven zich ook steeds meer voor maatschappelijke organisaties wil inzetten, is een prachtige ontwikkeling”, zegt Ronald van der Giessen, directeur van het Oranje Fonds. „Met onze actie kunnen we burgers bij elkaar brengen.”

Populair

Vrijwilligerswerk is in Nederland „enorm” populair, zegt Lucas Meijs, hoogleraar strategische filantropie en vrijwilligerswerk aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. „In Europa springen we er in positieve zin uit.”

Meijs onderscheidt drie mechanismen die nodig zijn om vrijwilligerswerk tot een succes te maken. „Er moet een normatief appel gedaan worden op burgers, bijvoorbeeld via de media of de kerken. Belangrijk is ook dat potentiële vrijwilligers de organisatie en het doel kennen, zodat ze exact weten wat ze moeten doen en wat er van hen wordt verwacht. Bovendien moet de organisatie die de zaak regelt betrouwbaar zijn.”

Langzamerhand is het vrijwilligerswerk verder gedifferentieerd, stelt de hoogleraar. „Burgers kunnen zich belangeloos inzetten op momenten dat het hen uitkomt. In het geval van NL DOET is het belangrijk dat het een jaarlijks terugkerend fenomeen is. Een soort collectieve agenda. Als je mensen vandaag pas benadert met een hulpvraag krijg je meestal nul op het rekest. Mensen hebben immers volle agenda’s. Een jaarlijks terugkerende actie werkt heel goed, omdat mensen al een jaar ervoor weten wanneer ze opnieuw de handen uit de mouwen kunnen steken. Het gaat er niet om of mensen tijd hebben, maar om de prioriteiten in de agenda.”

Meijs juicht de toegenomen flexibiliteit van organisaties die van vrijwilligers afhankelijk zijn toe. „Ze luisteren steeds beter naar de wensen van vrijwilligers. Bij een betaalde baan kan een baas zijn werknemer verplichten om 9.00 uur te beginnen, ook al sputtert die wellicht tegen dat hij de kinderen nog naar school moet brengen. Je hebt slechts te gehoorzamen. Bij vrijwilligerswerk ligt het anders. Een organisatie kan niemand verplichten op een tijdtip te beginnen dat niet goed uitkomt. Als dat wel gebeurt, zal de vrijwilliger overlopen naar een andere club.”

Overbelast

Meijs maakt zich zorgen over de traditionele fanatieke vrijwilliger die dreigt overbelast te raken. „Juist deze mensen worden steeds opnieuw gevraagd voor allerlei taken.” De Rotterdamse hoogleraar noemt het voorbeeld van een jeugdproject waarbij vrijwilligers in de avonduren de taken van de beroepskrachten overnemen. „In de avond wordt dat werk zwaarder, omdat mensen dronken en opstandig worden. Als het nog leuk is om met jongeren te werken wordt er betaald, zodra de situatie lastiger wordt, vragen we om vrijwilligers. Ik vind dat merkwaardig.”

Op traditionele vrijwilligers moeten we met elkaar zuinig zijn, meent Meijs. „Een actie als NL DOET ontlast deze groep mensen. Ik ken het voorbeeld van een educatieve tuin bij een basisschool waar vrijwilligers elk voorjaar druk in de weer zijn om schelpjes de tuin in te kruien. Die klus is uitgesteld. Komend weekend gaat een team werknemers van een advocatenkantoor in de tuin aan de slag. Traditionele vrijwilligers worden op die manier ontlast.” Met een lach: „En de juristen hebben een leuke middag met veel spierpijn.”

Het valt Meijs op dat veel van de ruim 7000 klussen die komend weekend op de agenda staan opknapklusjes zijn. „Het is opvallend dat organisaties reparaties bewust lijken uit te stellen om vrijwilligers vrijdag en zaterdag daadwerkelijk nuttig werk te kunnen laten doen.”

Is de populariteit van vrijwilligerswerk te verklaren uit het feit dat mensen hun geweten willen sussen door zich een dag per jaar belangeloos in te zetten voor de naaste? Meijs vindt dat onzin. „Zeker driekwart van de vrijwilligers van NL DOET is normaal gesproken al op andere plekken actief als vrijwilliger. Voor de rest gaat het om nieuwelingen. Hun motivatie ken ik niet, maar ik geloof niet dat ze het doen om hun geweten het zwijgen op te leggen.”

De huidige economische malaise heeft „mogelijk” een gunstig effect op de bereidheid van vrijwilligers, stelt Meijs. „Ik ken een vrijwilliger bij een hockeyclub die aan het begin van de economische crisis in de deeltijd-WW terechtkwam. Toen de man deels thuis kwam te zitten, had hij tijd om een marketingplan voor de club te schrijven, een klus waar hij anders nooit aan toegekomen was.”

Bovendien wordt er volgens de hoogleraar steeds vaker een beroep gedaan op de solidariteit van burgers. „Ze kunnen problemen van anderen niet meer simpelweg afschuiven met de opmerking dat ze van hogerhand vast wel geholpen worden.”

Meijs steekt vrijdag ook zelf de handen uit de mouwen. „Een paar collega’s en ik gaan mensen in een Rotterdams verzorgingshuis een leuke en gezellige middag bezorgen. Vorig jaar hebben we geschoffeld, het jaar ervoor geschilderd. We kiezen nu geen aanpakklus, maar een aandachtsklus.”

www.nldoet.nl

Succes en teleurstelling

De toiletten in de gebouwen van Stichting Waypoint in Urk, onderdeel van Tot Heil des Volks, vertonen zulke gebreken dat ze niet meer voldoen aan de eisen van deze tijd. Vrijdag en zaterdag geeft een groep vrijwilligers in het kader van NL DOET de toiletten een opknapbeurt. Het oude sanitair gaat eruit, de tegels moeten van de muren en er moeten nieuwe op. Ook komen er nieuwe toiletpotten.

Daarnaast krijgen de nooduitgangen van de gebouwen van Waypoint een schilderbeurt. Ook de uitstraling van de kringloopwinkel wordt verbeterd.

Initiatiefnemer van de actie, Klaas Kapitein, zoekt nog naar meer vrijwilligers. „Waypoint heeft zelf 75 vrijwilligers. Het bestand vergrijst. We willen ook graag jongere vrijwilligers bereiken. NL DOET kan daaraan bijdragen.”

Gisterochtend kreeg Kapitein een telefoontje van de plaatselijke Rabobank, die vrijdag vier werknemers wil laten helpen bij Waypoint. „De vier hadden op de website van NL DOET gezocht naar een klus in Urk. Hun inzet is natuurlijk een leuk en sympathiek gebaar.”

Niet overal leidt de roep om vrijwilligers op de website van NL DOET tot succes. In het Zuid-Hollandse Dirksland zoekt C. de Boed-Tanis nog steeds zonder resultaat naar tien vrijwilligers die willen helpen bij de organisatie van een high tea voor cliënten van woonvorm Salem. „Nog niemand heeft zich aangemeld. Dat is jammer, want mogelijk moeten we de high tea afblazen. Ik denk dat de doelgroep van verstandelijke gehandicapte jongeren potentiële vrijwilligers afschrikt.”

„Bijdragen aan socialer Nederland”

Martine de Kock van reclamebureau Publicis in Amsterdam doet vrijdag met circa tien collega’s mee aan NL DOET. Ze bezoeken met een groep verstandelijk gehandicapten de geitenboerderij in het Amsterdamse Bos en gaan daarna pannenkoeken eten. „Ik heb geen enkele ervaring met vrijwilligerswerk, maar het lijkt me leuk om wat bij te dragen aan een socialer Nederland”, aldus De Kock. „Vanmiddag hoorde ik op de voicemail een bericht van de begeleidster van de groep. Ze zei dat haar cliënten dolenthousiast zijn. Ik hoop op een mooie dag met prachtig weer en een leuk uitje voor alle deelnemers.”