Wie ooit in Azië heeft rondgereisd, heeft ze vast wel eens gezien: de uit bamboepalen opgetrokken bouwsteigers die om de hoogste gebouwen – tot wolkenkrabbers toe– staan opgesteld. Dergelijk uit de kluiten gewassen breiwerk, met iets te veel naalden erin gestoken, kom je vooral in de grote steden tegen; daar waar het ”booming business” is en dus het ene na het andere kantoorgebouw uit de grond wordt gestampt.

Het eerste wat opkomt bij het zien van zulke nogal slordig ogende bouwsteigers is dat het met het gebouw zelf ook wel niet goed zal komen. Op het eerste gezicht lijkt de stellage immers het gebouw naar alle kanten mee te trekken, maar wie goed kijkt ontwaart op dit punt optisch bedrog. De verpakking mag dan kreukelen, de inhoud staat er straks wel degelijk strak en kaarsrecht bij. Achter het samengeraapt en -gebonden rommeltje aan palen blijkt een perfect bouwsel in de maak.

Bouwsteigers gemaakt van bamboepalen –of zijn het buizen?– worden al eeuwenlang in landen als China, Japan, Thailand, India, Bhutan en noem ze allemaal maar op gebruikt. Vrijwel alle bouwwerken in megasteden als Peking, Tokio, Hongkong en Bangkok hebben ooit in zulke slordig ogende cocons gezeten, of zijn er vanwege renovatiewerk opnieuw in opgesloten.

Het oog bedriegt hier volledig: het warrige bamboebos rond zulke gebouwen is vrucht van jarenlange studie en voorwerp van vaak strenge controle – uiteraard afhankelijk van het functioneren van de landelijke of stedelijke overheidsdienst. In Hongkong is bamboesteigerbouw een heus vak en worden er aan de bouwers strenge eisen gesteld.

Bamboe geniet in Azië dezelfde reputatie als eetstokjes in de Chinese cultuur: Aziaten blijven er vurig in geloven, alle westerse staalconstructies ten spijt. Bamboesteigers hébben ook grote voordelen. Ze zijn goedkoper dan metalen steigers en –althans in Azië– ruimschoots voorradig. Bovendien is bamboe een duurzaam product, want na de oogst groeit het weer gewoon aan.

En dan zijn er nog praktische voordelen. Het gewicht is aanzienlijk minder dan de stalen constructies uit het Westen. Niet onbelangrijk, zeggen Aziaten, in een gebied waar vaak orkanen voorkomen: stalen buizen die naar beneden komen zijn verwoestender dan bamboepalen.

Bamboe koppelt ook nog eens grote flexibiliteit aan even zo grote stevigheid. Die combinatie is te danken aan de opvallende structuur van de bamboestengel, met zijn typische tussenschotten. Ze geven het van nature (en spreekwoordelijke) buigende bamboe zijn stevigheid.

Vanwege al die kwaliteiten beweren Aziaten dat bamboesteigerwerk zes keer zo snel is opgebouwd als een westerse metalen cocon; afbreken gaat volgens hen zelfs twaalf keer zo snel.

Zoals gezegd, komt dat alles niet in mindering op de veiligheid en de degelijkheid van het bouwwerk, althans niet in een hoog ontwikkelde regio als Hongkong. Wie de tientallen pagina’s tellende ”Code of Practice for Bamboo Scaffolding Safety” van het Hongkongse ministerie van Bouwzaken erop naleest, komt daar uiterst secure voorschriften tegen. Bijvoorbeeld voor de maximale belasting van bepaalde typen bouwsteigers en voor de soorten bamboe die gebruikt mogen worden (de Chinezen noemen er twee: Kao Jue en Mao Jue, met maximale lengtes van 6 meter en een minimale diameter van respectievelijk 40 en 75 millimeter.)

Bamboesteigers zijn gemakkelijk inzetbaar bij kleine maar lastige klussen zoals het neerzetten van de in Azië zo populaire neon-reclamepanelen. Overdag zijn dat oerlelijke platen, maar ’s avonds en ’s nachts geven ze de straten kleur en levendigheid. Om zo’n reclamebord hoog boven de stad neer te zetten, wordt allereerst een kunstig gevlochten breiwerkje geplaatst.

Het flexibele karakter van bamboesteigers komt ook naar voren bij de bouw of restauratie van bijvoorbeeld pagodes, boedhistische heiligdommen die vanwege hun stolpvormige dak lastig te maken zijn. Bamboesteigers laten zich als het ware meevormen met het te construeren bouwwerk.

Van cruciaal belang zijn natuurlijk de verbindingen, want alleen die maken de stellage tot een stevige constructie. Kilometers nylon strips gaan tijdens het opbouwwerk mee naarboven, en ook aan die stroken en aan de knooptechnieken worden –althans in Hongkong en andere goed bestuurde landen– hoge eisen gesteld. In arme landen gebruiken aannemers graag touw voor dit bindwerk, met alle riskante gevolgen van dien.

De palen zelf mogen dan het tegendeel suggereren, de bouwtechniek van steigers is wel degelijk met zijn tijd meegegaan. Ook stalen bouten, dito voetstukken en metalen verbindingen hebben hun intrede gedaan in deze wereld, al blijft het knoopwerk het belangrijkste bestanddeel.

Wie steigerbouwers in Azië observeert, ziet vooral driftig knopende mannetjes die als apen van de ene bamboepaal naar de andere klauteren. ”Spinnen” (spiders) heten ze in Hongkong, en dat is geen misplaatste typering, want wát ze fabriceren heeft veel weg van een web, zeker als er ook om het steigerwerk een enorm net wordt gehangen.

Aan bamboe mag dan geen gebrek zijn, er is wel een tekort aan bamboebouwers. Zo zijn in Hongkong steeds minder jongeren warm te krijgen voor dit uiterst riskante klauterwerk. Zoals gezegd, worden er ook aan hun opleiding hoge eisen gesteld, en die twee factoren bij elkaar maakt dat de spoeling aan bouwers dun wordt.

Wellicht is het een oplossing om dit vanouds typische mannenwerk toegankelijker te maken voor vrouwen. De overstap van breien met naalden naar bouwen met palen blijft weliswaar een grote, maar helemaal onlogisch is hij toch ook weer niet.

Supersnelle groeiers

Bamboe behoort tot de grassen, en er bestaan zo’n 1200 soorten. Er is grote variatie in hoogte –van enkele tientallen centimeters tot bomen van 40 tot 50 meter. Dat laatste geeft al aan dat er ook verschillen zijn in houtstructuur. Zo zijn er grasachtige bamboesoorten, waarvan de stengels slap blijven, en boomachtige soorten. Allemaal zijn het supersnelle groeiers.

Bamboe wordt in Azië zeker niet alleen voor bouwsteigers gebruikt. Zo worden er op grote schaal huizen van gemaakt, en ook als waterleiding zijn de stengels populair. Verder dienen de stengels om voedsel en drinken in op te slaan.