Israëlische media hebben gewezen op een aantal factoren. In Egypte maakte het bewind van president Hosni Mubarak plaats voor militaire leiders. Deze stonden toe dat de moslimbroederschap een politieke rol ging vervullen. De radicaalislamitische Palestijnse Hamas komt ideologisch uit de broederschap voort. Hamas heeft meer vertrouwen in het huidige militaire regime dan in het vorige van Mubarak.

Hamas is zich er verder van bewust dat de bodem in Syrië schudt. Het is niet zeker of het regime van Bashar al-Assad daar aan de macht blijft. Hamasleiders willen dat er een uitwijkmogelijkheid bestaat als hun hoofdkwartier in Damascus moet sluiten. Egypte kan dienen als alternatief.

Ook realiseert Hamas zich dat de president van de Palestijnse Autoriteit, Mahmud Abbas populair is. Hoewel de VN de Palestijnse staat nog steeds niet hebben erkend, heeft Abbas punten gescoord in de internationale gemeenschap. Abbas’ Fatahpartij heeft alle kans om de volgende Palestijnse verkiezingen te winnen. Het was voor Hamas dus van groot belang een belangrijk succes te boeken. Dat hoopt de partij te hebben bereikt met het vrij krijgen van meer dan duizend gevangenen.

Ook in Israël deden zich veranderingen voor. De Israëlische premier Benjamin Netanyahu benoemde in april de Mossadfunctionaris David Meidan tot onderhandelaar. Twee eerdere onderhandelaars, die zich met een mogelijke gevangenenruil bezighielden, boekten geen resultaat.

Meidan lette niet alleen op de informele pogingen die waren ondernomen door diverse personen om een oplossing te vinden. Hij was geïnteresseerd in het werk van dr. Gershon Baskin, mededirecteur van het Israël-Palestina Centrum voor Onderzoek en Informatie. Deze Israëlische bruggenbouwer werkte ruim vijf jaar lang aan een deal. Baskin gaf informatie door aan de toenmalige premier Ehud Olmert. Maar zijn bemiddeling leidde niet tot succes. Toch schrijft Baskin vandaag in The Jerusalem Post: „Alle Hamasmensen met wie ik in de afgelopen vijf jaar sprak, zeiden me: We zijn bereid te onderhandelen.”

Op 14 juli gaf Baskin onderhandelaar Meidan een document dat hij had opgesteld met de Hamasfunctionaris Ghazi Hamad. Hamad onderhield de contacten met Ahmed Jabari, het hoofd van de militaire vleugel van Hamas, die Shalit gevangen hield. Meidan besefte dat dit kon dienen als basis voor de uitwerking van de details.

Er volgden sessies op een geheime locatie in Egypte. Het teams van Israël en Hamas zaten in afzonderlijke kamers. Egyptische bemiddelaars liepen met voorstellen heen en weer. De doorbraak kwam begin deze maand. De Egyptenaren hadden een akkoord opgesteld waarin beide partijen zich konden vinden. Hamas slaagde erin een groot aantal betrokkenen bij terreuraanslagen vrij te krijgen. Israël kreeg voor elkaar dat van de vrijgelaten Palestijnen slechts een beperkt aantal zich op de Westelijke Jordaanoever zou mogen vestigen.

De eerdere hoofden van de Israëlische inlichtingendienst Shin Bet en de geheime dienst Mossad konden niet instemmen met de eisen die Hamas in de afgelopen jaren stelde. Het huidige hoofd van de Mossad, Tamir Pardo, en Shin Betchef Yoram Cohen zeiden echter dat Israël het risico van de vrijlating nu aankan.

Israëlische inlichtingendiensten slaagden er in de afgelopen jaren niet in om informatie voor een militaire bevrijdingsoperatie te verzamelen.