Sybrand van Haersma Buma, fractievoorzitter CDA: „Buitengewoon teleurstellend, het is erg onhandig dat het donderdag publiek is geworden. Ik wil weten hoe het kan, hoe dit zomaar op straat kan liggen. Ik zie in het stuk dat de onzekerheid terugkomt in de economie. Wat mij betreft moet het kabinet inzetten op het verder wegwerken van het begrotingstekort en de schuld. We moeten zorgen dat onze economie sterk. Het is onverantwoord om volgende generaties op te zadelen met schulden. Dat het voor Nederlanders het komende jaar niet zo mooi is als de afgelopen jaren staat wel vast.”

Job Cohen, fractievoorzitter PvdA: „Deze begroting geeft geen antwoord op de problemen waar we nu mee zitten. De eurocrisis, de teruglopende begroting, de problemen in de economie, dit kabinet geeft geen antwoord. Achter elkaar worden door dit kabinet bij de eurocrisis de grootste fouten gemaakt. En de bezuinigingen komen terecht bij dezelfde mensen die het moeilijk hebben. Dit vind ik geen nivellering. Ze halen aan de ene kant 100 euro weg, en doen er dan vervolgens een tientje bij.”

„Klunzig en heel slordig.” Zo noemde Stef Blok van de VVD het uitlekken van de miljoenennota. Over de nota zelf: „Het kabinet stelt orde op zaken, op een manier die met links niet mogelijk was geweest. Pijnlijk en onvermijdelijk zijn de ingrepen. Iedereen zal ze voelen. We moeten stoppen met meer uitgeven dan we binnenkrijgen. Iedereen zal een deel van de rekening krijgen, maar die rekening proberen we wel zo eerlijk mogelijk te verdelen. En er moet altijd een vangnet blijven voor mensen die door de bodem dreigen te zakken.”

Prinsjesdag valt zo wel steeds vroeger, constateerde SGP-fractieleider Kees van der Staaij donderdag toen de Tweede Kamer kort bijeenkwam voor overleg na het uitlekken van de miljoenennota. De Kamer wil snel een verklaring van premier Mark Rutte om te horen hoe dit heeft kunnen gebeuren.

„Stel dat dit echt met beveiligingsproblemen heeft te maken, dan moet er snel wat gebeuren”, aldus een bezorgde Arie Slob, fractievoorzitter van de ChristenUnie. „Ik heb begrip voor het feit dat het kabinet in een moeilijke tijd moet bezuinigen. Maar de keuzes die het kabinet dan maakt begrijp ik niet in alles. Zo wordt er op onbegrijpelijke wijze bezuinigd op de veiligheid in de steden. De ondersteuning van gezinnen en jeugdbeleid krijgt harde klappen. Dit kabinet gaat nota bene een tweekindspolitiek voeren bij het kindgebonden budget. Ook zien we dat huur- en zorgtoeslag omlaaggaan. Het grote verhaal, ook als het om de schuldencrisis gaat, ontbreekt.”

Tweede Kamerlid Carola Schouten van de ChristenUnie: „Ik ben erg verbaasd, dit mag niet mogen. Blijkt dat het digitaal bij de overheid nog niet op orde is, want het heeft blijkbaar op een onbeveiligde site gestaan. Hoe dom kun je zijn. Ik ben met stomheid geslagen.”

Alexander Pechtold, fractievoorzitter D66: „Het kabinet blijkt een goede commentator van de situatie in Nederland, Europa en de wereld. Die analyse deugt, maar het lef voor de passende oplossingen ontbreekt. Het begrip hervorming komt 16 keer in de tekst voor, maar het werkwoord hervormen ontbreekt. Het kabinet heeft als leus gekozen „Koersvast in onzekere tijden.” Koersvast? Ik zou eerder zeggen muurvast. Het gat tussen wat het kabinet beschrijft en wat het kabinet doet, is groot. Het kabinet schrijft over onzekere tijden, over tegenvallers, over de moeilijke internationale omstandigheden, maar komt niet met de benodigde, structurele oplossingen, zoals verhoging van de AOW-leeftijd.”

Staatssecretaris Henk Bleker (Landbouw) : „Ongelukkig, heel vervelend, maar de wereld staat niet in brand.”

Jolande Sap, fractievoorzitter GroenLinks: „De miljoenennota laat zien dat het kabinet volgend jaar heel fors gaat bezuinigen, maar desondanks de overheidsbegroting niet op orde krijgt. Het hele verhaal over orde op zaken dat het kabinet zo graag uitdraagt, blijkt Haagse bluf. Door de bezuinigingen op onderwijs, zorg, re-integratie en natuur wordt de economie niet sterker, maar worden mensen met lage en middeninkomens wel zwaar getroffen. Het kabinet moet lef tonen om de economie structureel te moderniseren. Schaf belastingvoordelen voor de hogere inkomens en vervuilende bedrijven geleidelijk af; dan ontstaat de ruimte om te investeren in zorg, in onderwijs en in banen.”

Sap is „verbijsterd” te zien hoeveel geld het kabinet wil uitgeven om de bouw van een nieuwe kerncentrale mogelijk te maken in tijden van bezuinigingen. In de nota staat dat het kabinet budget vrijmaakt voor een vergunningstraject. Voor dit jaar is 7,9 miljoen euro gereserveerd. In 2012 gaat het om 15,9 miljoen euro en in 2013 om 18,7 miljoen euro. Het kabinet wil graag dat er in het Zeeuwse Borssele een tweede kerncentrale komt. In de miljoenennota staat ook dat de kosten van het traject in een later stadium bij de vergunningsaanvrager kunnen worden neergelegd.

Minister Piet Hein Donner van Binnenlandse Zaken betreurt het uitlekken van de miljoenennota. Dat zei hij donderdag in de wandelgangen van de Tweede Kamer. „Hebben we eindelijk een regeling dat ze op vrijdag uitkomt, komt ze toch weer te vroeg. Dat is niet de bedoeling.”

Wie wat fout heeft gedaan of wie juist heel slim is geweest, is nog niet bekend. „Maar je moet niet meteen zeggen dat iets wat mis gaat, altijd de schuld is van de overheid.” Juist deze avond praat de Tweede Kamer over de veiligheid van overheids-ICT, waarvoor Donner verantwoordelijk is.

PVV-leider Geert Wilders over uitlekken miljoenennota: „Knulligheid ten top. Dit verdient niet de schoonheidsprijs en het zegt wat over de beveiliging bij de overheid.” Over de inhoud van het stuk, dat hij zelf ook via internet heeft bemachtigd: „Ik schrik van de miljoenennota. Het gaat slecht met Nederland en er moet worden ingegrepen. Daar hebben we voor getekend en daar nemen we ook onze verantwoordelijkheid voor.” Volgens Wilders is het niet nodig om extra te bezuinigen. „Als dat toch zou moeten dan kiezen we er niet voor om te bezuinigen op Henk en Ingrid, maar op linkse hobby’s, zoals ontwikkelingshulp, de publieke omroep en kunst en cultuur. Met 18 miljard aan bezuinigingen heeft de gewone man al genoeg voor de kiezen gekregen.”

SP-leider Emile Roemer: „Dit is een flater en een afgang. De overheid en ICT gaan geloof ik niet zo goed samen. Het is een heel harde en kille begroting. Het is consequent, maar wel vervelend consequent. Door de maatregelen wordt de maatschappij in tweeën gespleten, tussen jong en oud, gezond en ziek. Mensen hebben steeds minder vertrouwen. Het is heel onverstandig wat het kabinet doet. In plaats van de bezuinigingen over een langere periode uit te smeren, gaan ze gewoon door met hakken.”

Nogmaals Roemer: „De maatregelen van dit kabinet pakken desastreus uit voor het land. Rutte sloopt én de economie én de samenleving. De banken en de landen die er een potje van hebben gemaakt, krijgen alle steun, terwijl de mensen die het toch al niet komt aanwaaien de rekening betalen. De coalitie toont zijn gezicht: de tweedeling in Nederland groeit. De toegang tot goede zorg, het onderwijs en het recht wordt voor gewone mensen steeds verder beperkt.”

Voorzitter Bernard Wientjes van VNO-NCW is over het geheel genomen niet ontevreden over de miljoenennota. Hij treft er „veel ondernemerschap” in aan. De economische groei zal volgend jaar met 1 procent lager zijn dan waarop Wientjes had gehoopt. Volgens hem is het nu vooral van belang om het vertrouwen van consumenten en ondernemers in de economie te vergroten. Dat kan door zekerheid te geven door snel concrete besluiten te nemen. Wientjes doelde daarmee zowel op de Europese Unie als op het eigen land: „Ik hoop op een positief besluit van de Tweede Kamer over het pensioenakkoord.”

VNO-NCW, MKB-Nederland en LTO Nederland: „De ondernemingsorganisaties zijn verheugd dat het kabinet ook in zijn plannen voor 2012 kiest voor een sterk bedrijfsleven als motor voor innovatie, duurzaamheid en welvaart. Het kabinet wil onze economie de top 5 van de wereld binnenloodsen. Dat moet gebeuren in internationaal zeer zwaar economisch weer, door goed beleid en een doorslaggevende rol voor ondernemingen.”

Michel Rog, voorzitter CNV Onderwijs: „Het kabinet toont weinig echte ambities om het niveau in Nederland qua onderwijs terug te brengen in de mondiale top 5. Investeringen zijn nodig, maar die komen er niet. Op plekken waar het geld hard nodig is, wordt veel geld weggehaald, bijvoorbeeld bij het passend onderwijs. Anderzijds wordt wel weer geld gepompt in prestatiebeloningen voor leraren en in gratis schoolboeken.”

CNV-voorzitter Jaap Smit: „De uitgelekte kabinetsplannen dragen niet bij aan een evenwichtige sociale ontwikkeling. De maatregelen stapelen zich op, op de hoofden van mensen die toch al in een lastige positie zitten. Het kabinet moet de lasten verdelen, maar niet de samenleving. Het CNV hecht aan onderlinge verbondenheid en die wordt door het kabinetsbeleid niet bevorderd.”

FNV-voorzitter Agnes Jongerius: „Het is niet voor niets dat de FNV komende maandag in Den Haag samen met de organisaties van gehandicapten én de kerken een protest organiseert onder het motto Nationaal Beraad. Deze Miljoenennota bevat bij eerste lezing een hele reeks van bezuinigingen die opstapelen bij de allerzwaksten, zoals zieken en gehandicapten. Tweede punt waar wij ons ernstig zorgen over maken is de kwaliteit van de publieke dienstverlening. Je kunt niet fors snijden in je personeel, en dan verwachten dat ze nog dezelfde kwaliteit kunnen leveren. En ten slotte de koopkracht. Die staat voor heel veel burgers onder druk. En dat is het gevolg van de keuze van dit kabinet om hoogste inkomens volledig buiten schot te laten. Dat de werkgevers laten weten niet ontevreden te zijn, bevestigt dat beeld.”

CG-Raad, de belangenorganisatie van chronisch zieken en gehandicapten: „Voor zover we nu kunnen overzien gaat ongeveer de helft van de ongeveer twee miljoen chronisch zieken en gehandicapten er volgend jaar in inkomen op achteruit. We houden er rekening mee dat een gezin met een modaal inkomen van 40.000 euro bruto per jaar er netto 1000 euro op achteruitgaat. Dat is meer dan gezonde mensen moeten inleveren.”

Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie (NPCF): „Wij maken ons vooral zorgen over de opeenstapeling van alle bezuinigingsmaatregelen bij de groep chronisch zieken en gehandicapten. Daarom houden we maandag ook een protestbijeenkomst in Den Haag. Het lijkt alsof het kabinet niet in het vizier heeft hoe de zorgvoorzieningen terecht moeten komen bij de mensen die de zorg nodig hebben.”

Per Saldo, de belangenorganisatie van mensen met een persoonsgebonden budget (pgb), noemt de brief van staatssecretaris Marlies van Veldhuijzen van Zanten (Volksgezondheid) van donderdag „een stap voorwaarts.” Afgelopen voorjaar ontstond grote commotie toen de staatssecretaris bekendmaakte de pgb-regeling zo goed als af te willen schaffen. Nu heeft ze laten weten dat er voor mensen met een zware zorgvraag toch een aparte vergoedig komt. Mensen met een pgb kunnen zelf hun zorg organiseren.

Hoofdeconoom Charles Kalshoven van ING: „Het kabinet neemt een verstandig besluit door niet extra te bezuinigen, ondanks het tegenvallende begrotingstekort. Dat zou de economische groei namelijk nog verder afremmen. Het is ook verstandig dat er geen extra stimuleringen worden toegezegd. Daar is gezien de Europese discussies over de staatsschulden nu geen ruimte voor.”

Ruth van de Belt, econoom van Rabobank: „Het kernwoord in de stukken is onzekerheid. Maar het is in ieder geval duidelijk dat de economie het de komende jaren niet van de consument moet hebben. Die gaat alle bezuinigingen zeker in de portemonnee voelen. Op zich is dat logisch, maar

voor de economische groei is het niet goed.”

Vakcentrale voor middengroepen en hoger personeel MHP: „ De koopkrachtplaatjes uit de miljoenennota zijn misleidend. Vooral huishoudens uit de middengroepen, ouderen met een redelijk aanvullend pensioen, ambtenaren en mensen met een handicap of een chronische ziekte zullen door een stapeling van effecten vaak veel slechter af zijn dan het beeld dat de miljoenennota schetst. Het gaat dan al gauw eerder over 5 procent dan de nu geschetste 1 procent koopkrachtachteruitgang. Door de stapeling van maatregelen zullen sommige huishoudens de rekening van de crisis extra hard gaan voelen. Het zou het kabinet sieren, indien ze ook de ondernemingen wat meer zouden laten bijdragen en niet constant het bedrijfsleven uit de wind houden.”

Politiebond ACP voorziet grote problemen met de begroting voor de politie. Er is volgens voorzitter Gerrit van de Kamp geen enkele rekening gehouden met loonsverhoging voor het politiepersoneel. Hij reageert op de miljoenennota die donderdag vroegtijdig op internet verscheen. „Deze begroting zal een grote wissel trekken op de cao-onderhandelingen. Vorig jaar is er geen salarisverhoging voor politiemensen geweest, terwijl die er in andere sectoren ondanks de crisis wel was. Opnieuw geen salarisverhoging zal mijn achterban niet accepteren.” „Dat is de politiemensen die onder zware omstandigheden werken, niet uit te leggen”, benadrukt Kamp. „Daarom gaan wij voor de komende cao salarisverhoging eisen en zullen geen „nee” accepteren. Dat staat vast.”

Algemene Onderwijsbond (AOb): Het kabinet heeft dezelfde boodschap als vorig jaar; mond vol van kwaliteit en excellentie, maar er wordt nog steeds bezuinigd op passend onderwijs en geschermd met prestatiebeloning terwijl dat niet werkt. Bij de AOb krijgen we het idee dat deze miljoenennota een generale repetitie is van een nieuwe ronde bezuinigingen. Wie het onderwijs echt in de top vijf wil, laat investeren in kennis daar niet vanafhangen.

Sebastiaan Hameleers, voorzitter Interstedelijk Studenten Overleg (ISO): „Het kabinet formuleert torenhoge ambities voor het hoger onderwijs, maar het beschrijft hier vooral luchtkastelen en de euro’s om dit echt te realiseren blijven achterwegen. Wij willen een eerlijk verhaal van het kabinet; de totale uitgaven van het wetenschappelijk onderwijs dalen in 2012 en in het hbo dalen de uitgaven van de overheid in 2012 en 2013. De ambities moeten dus bijgesteld worden of de regering moet meer geld beschikbaar maken voor onderwijs en onderzoek”

Wilbert de Vries, hoofdredacteur van ICT-Nieuwssite Tweakers.net: „In het licht van wat de afgelopen tijd allemaal bekend is geworden over de overheid en ICT is het beschamend en gênant dat de miljoenennota donderdag op straat is komen te liggen. Als het je niet lukt een document dat zó belangrijk voor je is te beveiligen… Dat niveau is stuitend. Het stipt het probleem aan dat de overheid ICT niet serieus neemt. Als ze had willen testen of alles werkte, had ze dat prima in een testomgeving kunnen doen in plaats van op de echte website.”

Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG): „De gemeenten en daardoor de burgers krijgen de rekening gepresenteerd van de door het kabinet voorgenomen bezuinigingen. De gemeenten zijn daarom bezorgd over de miljoenennota van 2012. Het kabinet wil bezuinigen en gemeenten krijgen daarom minder geld. Niet alleen voor nieuwe taken, ook voor taken die zij nu al uitvoeren. Gemeenten kunnen hun huidige taken alleen uitvoeren als zij daarvoor voldoende budget krijgen en hun financiële onafhankelijkheid houden.”

Verladersorganisatie EVO en Transport en Logistiek Nederland (TLN): „Het kabinet focust terecht op economische groei. De ongehinderde goederenstroom is hiervoor een voorwaarde. Positief is volgens ons dat het kabinet onverkort vasthoudt aan de investeringen in fysieke infrastructuur en de vermindering van administratieve lasten voor het bedrijfsleven. Dat er geen lastenverzwaring in de mobiliteitsbelastingen plaatsvindt, is op zich goed. Wij zijn wel benieuwd naar de precieze verdeling van de deze belastingen in het Belastingplan. De aandacht van voor een goed functionerende Europese interne markt valt in het bijzonder op, nu de Europese samenwerking onder druk staat. Wij zien de voltooiing van de interne markt en liberalisering van spoor- en wegvervoer als noodzakelijk voor Nederland, dat voor groei afhankelijk is van internationale en Europese handel.”

De korpsbeheerders vragen zich bezorgd af of er door de voorgenomen bezuinigingen voor volgend jaar nog voldoende politiecapaciteit beschikbaar is om naast de landelijke prioriteiten ook de lokale taken uit te voeren. Dat zegt het korpsbeheerdersberaad donderdag in een reactie op de miljoenennota voor 2012.

De prioriteiten van minister Ivo Opstelten van Veiligheid en Justitie zullen veel capaciteit van de politie vergen, constateren de korpsbeheerders. Ook de omschakeling naar een nationale politie gaat veel aandacht en energie van de politie kosten. Dat terwijl „er geen politiecapaciteit bij komt.”

Oxfam Novib: „De bezuiniging van 900 miljoen euro op ontwikkelingshulp is onevenredig zwaar en onverantwoord. De bezuinigingen komen in een tijd waarin mensen in ontwikkelingslanden al zwaar getroffen worden door de financieel-economische crisis en stijgende voedselprijzen.”

Zorgverzekeraars Nederland: „Wij zorgverzekeraars maken ons zorgen om de lastenverzwaring van verzekerden. We proberen de stijging van de zorgkosten zo beperkt mogelijk te houden, door bijvoorbeeld specialisatie en spreiding van de zorg. Dat de zorgkosten blijven stijgen, is algemeen bekend. Wij zullen ons best doen om die stijging zo beperkt te houden.”

Onderwijs

Henk Vos, directeur reformatorische scholenorganisatie VGS: „Onze eerste indruk is dat het onderwijs er redelijk afkomt. We vinden het jammer dat er geld voor wetenschappelijk onderzoek weggehaald wordt. Ook constateren we dat er in een jaar van bezuinigingen tóch weer extra geld naar homo-emancipatiebeleid gaat. Positief zijn we over de plannen om te experimenteren met prestatiebeloningen voor leerkrachten die net wat harder werken. Daar willen we als VGS graag over meedenken.”

Algemene Onderwijsbond (AOb): „Het kabinet heeft dezelfde boodschap als vorig jaar; de mond vol van kwaliteit en excellentie, maar er wordt nog steeds bezuinigd op passend onderwijs en geschermd met prestatiebeloning terwijl dat niet werkt. Bij de AOb krijgen we het idee dat deze Miljoenennota een generale repetitie is van een nieuwe ronde bezuinigingen.”

Michel Rog, voorzitter CNV Onderwijs: „Het kabinet toont weinig echte ambities om het niveau in Nederland qua onderwijs terug te brengen in de mondiale top vijf. Investeringen zijn nodig, maar die komen er niet.”

Ontwikkelingshulp

Henk Jochemsen, directeur koepelorganisatie Prisma, waarbij christelijke ontwikkelingsorganisaties zijn aangesloten: „Het Nederlandse belang staat heel duidelijk voorop in de ontwikkelingssamenwerking. De vraag is of het belang van armen in de wereld daar niet te veel een afgeleide van wordt. Meer algemeen constateer ik dat de kernwoorden in deze Miljoennota veiligheid, welwaart en vrijheid zijn. Wat opvalt is dat het woord gerechtigheid ontbreekt. Veiligheid en welvaart zijn een gevolg van gerechtigheid, maar het lijkt erop dat dit kabinet dat andersom ziet.”

Ethiek en gezondheidszorg

Ruth Seldenrijk, directeur Nederlandse Patiënten Vereniging: „Ethiek is een blinde vlek in deze Miljoenennota. Daardoor wordt er nu heel pragmatisch gehandeld. Uiteindelijk mist dat zijn doel. Dat zie je in de bijdrage aan patiëntenorganisaties. Daarop wordt 90.000 euro gewonnen, maar de investeringen rond preventie en levensstijl verdwijnen. Op korte termijn bezuinig je daarmee, maar op lange termijn komt Zwarte Piet langs.”

CG-Raad, belangenorganisatie van chronisch zieken en gehandicapten: „Voor zover we nu kunnen overzien gaat ongeveer de helft van de ongeveer 2 miljoen chronisch zieken en gehandicapten er volgend jaar in inkomen op achteruit. Bovendien is de inkomensdaling groter dan het bedrag dat gezonde mensen moeten inleveren.”

Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie (NPCF): „Wij maken ons vooral zorgen over de opeenstapeling van alle bezuinigingsmaatregelen bij de groep chronisch zieken en gehandicapten. Het lijkt of het kabinet niet in het vizier heeft hoe de zorgvoorzieningen terecht moeten komen bij de mensen die de zorg nodig hebben.”

Arne Schaddelee, manager communicatie bij de RMU: „We constateren dat hogere uitgaven voor de kinderopvang onder andere opgevangen worden door de kinderbijslag te verlagen en ook te bevriezen tot 2015. Dat vinden we kwalijk: kinder­opvang door de overheid wordt beloond en de keuzevrijheid voor gezinnen wordt beperkt. Verder wil het kabinet de meest kwetsbaren, zoals Wajongers, de rekening laten betalen voor de hogere kosten voor de AOW en de WIA. Ook dat vinden we geen goede zaak.”

Agnes Jongerius, voorzitter FNV: „Deze Miljoenennota bevat bij eerste lezing een hele reeks van bezuinigingen die opstapelen bij de allerzwaksten, zoals zieken en gehandicapten.”

Jaap Smit, voorzitter CNV: „De uitgelekte kabinetsplannen dragen niet bij aan een evenwichtige sociale ontwikkeling. De maatregelen stapelen zich op, op de hoofden van mensen die toch al in een lastige positie zitten.”

VNO-NCW, MKB-Nederland en LTO Nederland: „De ondernemingsorganisaties zijn verheugd dat het kabinet ook in zijn plannen voor 2012 kiest voor een sterk bedrijfsleven als motor voor innovatie, duurzaamheid en welvaart.”

De Nederlandse Vereniging van Banken: „De miljoenennota 2012 bevat op economisch gebied ambities; de bankensector ondersteunt deze. Daarnaast deelt de Nederlandse Vereniging van Banken de zorgen van het kabinet over de economische groei en de ontwikkeling van de schatkist. Snelle en duidelijke besluitvorming op Europees niveau over de schuldencrisis is noodzakelijk voor de stabiliteit en voor de toekomst van de euro.”